Leczenie bólu kręgosłupa zawsze powinno być ustalane indywidualnie, ale warto wiedzieć, jakie metody są aktualnie dostępne dla pacjentów. W artykule skupiamy się na przedstawieniu sposobów innych niż farmakoterapia (leki), mogących przynosić trwałe efekty w postaci znacznego zmniejszenia dolegliwości bólowych lub całkowitej ich eliminacji. Pokażemy również, jakie miejsce znajduje wśród nich wibroterapia.
Ból kręgosłupa i jego przyczyny
Ból kręgosłupa – ze względu na miejsce występowania – dzielony jest na ból odcinka lędźwiowego (tzw. krzyża), piersiowego oraz szyjnego. Bardzo często jest to ból przewlekły, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie i niejednokrotnie stanowi powód rezygnacji z pracy zawodowej. Szczegółowe dane statystyczne na ten temat znajdziesz w naszym artykule pt. Ból kręgosłupa jako choroba cywilizacyjna XXI stulecia.
Przyczyn bólu kręgosłupa jest wiele. Najczęściej, bo aż w ok. 90% przypadków, dolegliwości bólowe spowodowane są przez zmiany w krążkach międzykręgowych i zwężenie kanału kręgowego [1], czyli zmiany nazywane zwyrodnieniowymi. Ponadto przyczyną bólu kręgosłupa mogą być przeciążenia mięśni, wady postawy, nieodpowiedni tryb życia a nawet stres, który wywołuje wzmożone napięcie mięśniowe.
Zdiagnozowanie przyczyn bólu kręgosłupa bywa trudne, bo bardzo często jest to tzw. ból nieswoisty, dla którego niemożliwe jest ustalenia czynnika sprawczego. Jak wynika z obserwacji dotyczącej pacjentów z bólami lędźwiowymi “W bólu przewlekłym tylko w 10% przypadków udaje się wykryć przyczynę poza zmianami zwyrodnieniowymi.” [2] Jednak nawet wtedy, gdy niemożliwe jest poznanie przyczyny bólu kręgosłupa, istnieją skuteczne metody jego leczenia.
Leczenie bólu kręgosłupa
Leczeniem bólu kręgosłupa zajmują się lekarze różnych dyscyplin: “neurolodzy, neurochirurdzy, reumatolodzy, ortopedzi, specjaliści z zakresu rehabilitacji i fizjoterapeuci, psycholodzy, a nawet ginekolodzy”. [3] Dlatego tak ważne jest zdiagnozowanie rzeczywistej przyczyny bólu. Leczenie często ma charakter zachowawczy – jego celem jest złagodzenie dolegliwości bólowych i umożliwienie pacjentowi powrotu do tzw. “normalnego funkcjonowania”.
Zdaniem wielu specjalistów najlepsze efekty osiągane są wtedy, gdy leczenie fizykoterapeutyczne (oddziaływanie bodźcami fizycznymi, takimi jak światło, pole magnetyczne, wibracje) zostanie połączone z kinezyterapią (ćwiczeniami fizycznymi) oraz działaniami profilaktycznymi [3].
Fizjoterapia – podstawa leczenia bólu kręgosłupa
W leczeniu pacjentów z przewlekłym bólem kręgosłupa stosuje się różnego typu zabiegi fizjoterapeutyczne. Zalicza się do nich następujące metody:
- Elektroterapia – stosowanie prądów leczniczych o charakterze stałym lub zmiennym. Elektroterapia posiada wiele odmian, m.in. jonoforezę, galwanizację czy prądy TENS. Metody te można stosować zarówno w przypadku przewlekłego, jak i ostrego bólu kręgosłupa.
- Magnetoterapia – metoda szczególnie dobrze sprawdzająca się w przypadku bólu kręgosłupa o podłożu zwyrodnieniowym. To leczenie za pomocą pola magnetycznego, które może odbywać się w placówce rehabilitacyjnej lub w warunkach domowych.
- Ultradźwięki – zabiegi leczenia ultradźwiękami również są wskazane w przypadku bólów o podłożu zwyrodnieniowym. Oprócz działania przeciwbólowego, ultradźwięki także rozluźniają mięśnie, poszerzają naczynia krwionośne i hamują rozwój procesów zapalnych.
- Hydroterapia i leczenie uzdrowiskowe – wodolecznictwo jest szczególnie popularne na turnusach rehabilitacyjnych i często towarzyszą mu takie zabiegi uzdrowiskowe, jak np. okłady borowinowe. Z hydroterapii można również korzystać w gabinetach rehabilitacyjnych.
- Masaże – masaż klasyczny punktów spustowych (miejsc nasilonego bólu) z powodzeniem stosowany jest do leczenia przewlekłych zespołów bólowych kręgosłupa, szczególnie w jego odcinku lędźwiowym. Bywa on łączony z masażem wibracyjnym [4].
- Wibracje – nazywane również masażem wibracyjnym lub wibroterapią to metoda zyskująca coraz większe uznanie w środowisku naukowym i wykorzystywana w leczeniu bólu już od kilku dekad.
Wibroterapia a ból kręgosłupa – działanie wielokierunkowe
Do leczenia wibracjami wykorzystywane są takie urządzenia jak maty, materace lub masażery działające miejscowo (w miejscu bólu) i/lub ogólnie (na cały organizm). Przykładem polskiego urządzenia do wibroterapii, które działa jednocześnie miejscowo i ogólnie jest aparat bazowy Vitberg RS.
Działanie przeciwbólowe wibroterapii w przypadku bólu kręgosłupa wyjaśnia się najczęściej poprzez hamowanie aktywności neuronów w rdzeniu kręgowym. Dzięki temu zredukowane zostają sygnały bólowe wysyłane przez włókna typu C, wywołujące ból, który pacjenci określają jako rwący, szarpiący lub pulsujący i trudny do zlokalizowania. Szczegółowe badania na ten temat zostały przeprowadzone m.in. przez doktorów Sang-Soo i Sung-Bum [5].
Wpływ wibroterapii na leczenie zespołów bólowych kręgosłupa był badany również przez polskich naukowców, m.in. na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi [6]. W efekcie zabiegów wykorzystujących mikrowibracje, odnotowano zmniejszenie intensywności bólu ostrego o 88% i bólu przewlekłego o 50%. Ponadto pacjenci znacznie zmniejszyli ilość spożywanych środków przeciwbólowych, a także poprawie uległa ich aktywność ruchowa. Badaniu poddani byli pacjenci cierpiący na ból kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym.
Działanie przeciwbólowe to tylko jeden z efektów wibroterapii. Nie mniej ważnym jest wzmocnienie mięśni, dzięki któremu pacjenci mogą zacząć kinezyterapię. Stosowanie wibroterapii jako metody przygotowującej pacjenta do ćwiczeń fizycznych jest szczególnie polecane w przypadku osób starszych, cierpiących na otyłość lub tych, których aktywność fizyczna była dotychczas na bardzo niskim poziomie.
Wibroterapia na ból pleców
Wypróbuj działanie wibroterapii na ból kręgosłupa i pleców. Przekonaj się o skuteczności.
Sprawdź
Ćwiczenia fizyczne, czyli kinezyterapia
Jak wspomnieliśmy wcześniej – zdaniem specjalistów najlepsze efekty leczenia bólu kręgosłupa są osiągane poprzez połączenie zabiegów fizykoterapeutycznych z kinezyterapią. Z badań wynika wręcz, że “stosowanie w oderwaniu od kinezyterapii leczenia fizykoterapeutycznego jest niewystarczające w leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa” [3].
Wprowadzenie ćwiczeń fizycznych wydaje się więc być kluczowe. Bardzo często jest to jednak spore wyzwanie dla pacjenta, któremu dokucza ból. W takich przypadkach warto wcześniej zastosować wibroterapię, która działa wzmacniająco na mięśnie, jednocześnie nie wymagając od pacjenta wysiłku, na który w danym momencie nie może on sobie pozwolić.
Zabiegi chirurgiczne
Jeśli leczenie fizykoterapeutyczne w połączeniu z kinezyterapią nie przynosi poprawy, to stosowane bywa leczenie operacyjne. Wbrew pozorom nie jest one jednak konieczne u większości pacjentów. Szacuje się, że u ok. 1-10% chorych nie dochodzi do wystarczającego złagodzenia dolegliwości bólowych [3] po wyżej wspomnianych metodach leczenia i wtedy są oni kwalifikowani do leczenia operacyjnego.
Więcej informacji o mechanizmie powstawania bólu kręgosłupa i domowych sposobach jego leczenia znajdziesz w artykule Ból pleców – czy musimy z nim żyć?!
Źródła:
- Opara J. Neurorehabilitacja, Elamed Media Group; Elamed., Katowice 2017.
- Domżał T.M. Przewlekłe nieswoiste bóle krzyża – stara dolegliwość czy nowa choroba neurologiczna? Pol Przegl Neurol 2007, 3,4: 216-227.
- Depa A., Wolan A., Przysada G. Wpływ rehabilitacji na zmianę ruchomości kręgosłupa oraz subiektywne odczuwanie bólu u chorych z zespołem bólowym w odcinku lędźwiowym, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2008, 2, 116–124.
- Chochowska M., Marcinkowski J., Rąglewska P., Babiak J.: Masaż klasyczny i masaż wibracyjny punktów spustowych bólu w leczeniu zespołu bólowego kręgosłupa z towarzyszącym mu obniżeniem nastroju – u osób starszych, Probl. Hig. Epidemiol. 2011: 92 (3) s.428-435.
- Sang-Soo K, Sung-Bum J, Gi Duck P (2015) Changes in stress hormone levels with the application of vibrations before resistance exercises at different intensities, Journal of physical therapy science 27(9): 2845–2847. doi: 10.1589/jpts.27.2845
- Mrozek P. (2010) Ocena wyników leczenia dolegliwości bólowych kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym masażem wibroakustycznym, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
