Badania epidemiologiczne wskazują, że nawet 80% z nas co najmniej raz w życiu doświadcza bólu krzyża. Częstość tych zespołów zwiększa się wraz z wiekiem, przez co dotyka co drugą osobę już po 65. roku życia [1]
Analgezja wrodzona – to rzadka choroba genetyczna, polegająca na całkowitej odporności na fizyczny ból. Brak odczuwania bólu – brzmi jak opis super mocy bohatera komiksów. Ale czy na pewno..? Ból pleców i każdy inny ma przede wszystkim ma funkcję ostrzegawczą. Broni nas przed zrobieniem sobie krzywdy. Więc dlaczego jesteśmy do niego tak wrogo nastawieni? Odpowiedź jest zaskakująco prosta. Gdy odczuwamy dyskomfort nie zastanawiamy się nad jego przyczyną tylko pierwszą myślą jest pozbycie się go a drugą – gdzie są leki przeciwbólowe.
Homo sedentarius – człowiek siedzący
Najczęstsze bóle pleców to bóle tzw. krzyża. Zbyt częste przebywanie w pozycji stojącej, siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej, powodują nadmierne napięcia w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa. W ok. 90% przypadków, ból wywołany jest przez zmiany w krążkach międzykręgowych i zwężenie kanału kręgowego, w pozostałej części – ból pochodzi od korzeni nerwowych, mięśni, naczyń krwionośnych, więzadeł, kręgów czy stawów międzykręgowych [1].
Ból – mechanizm
Ból receptorowy odczytywany jest przez nocyceptory. Rozmieszczone na wolnych zakończeniach nerwowych, znajdują się wszędzie: w skórze, tkance podskórnej, okostnej, mięśniach, stawach i trzewiach [2]. Te wolne zakończenia nerwowe są pierwszymi aferentnymi nerwami, które odpowiadają na bodźce drażniące. To one przewodzą impulsy elektryczne, zawiadamiające o bodźcu i to z dwoma szybkościami. Włókna A-delta przewodzą bardzo szybko do 30 m/s. Włókna C natomiast od 0,5-2 m/s. Oba te włókna stanowią wypustki I neuronu nocyceptorowego, który znajduje się w zwoju tylnym rdzenia [3].
Jak można się domyślać, szybkie włókna odpowiadają za ból szybki, gwałtowny i wygasający po ustąpieniu czynnika bólowego i w takim wypadku najczęściej wystarczą leki miejscowo znieczulające. Włókna C mają receptory, reagujące m.in. na opioidy. Uaktywniają się w odpowiedzi na silne bodźce mechaniczne, termiczne lub chemiczne a także świądowe, wytwarzając mediatory bólu (np. substancja P, glutaminian). Procesy zapalne uaktywniają receptory opioidowe, przez co ból odczuwany jest jako rozlany, o niełatwej do określenia lokalizacji i długotrwały, często pulsujący, rwący i trudny do złagodzenia. Już po kilku dniach powstania zapalenia liczba receptorów opioidowych jest wielokrotnie większa w porównaniu z tkanką zdrową [2, 4].
Ból pleców – co sprzyja jego powstawaniu?
Gdy przeciążamy nasze kręgosłupy może pojawić się niespecyficzny ból. Czynniki, które temu sprzyjają to [5]:
- otyłość,
- słabe mięśnie brzucha i pasa biodrowego,
- siedzący tryb życia,
- długotrwałe prowadzenie samochodu,
- uprawianie niektórych sportów,
- ciężka praca fizyczna,
- zaburzenia osobowości,
- stany depresyjne,
- wysoki wzrost,
- ciąża.
Częstotliwość i nasilenie epizodów bólowych zależne jest od wielu zmiennych, ale naukowcy często stawiają na mechanizmy behawioralne. Niejednokrotnie wymienianym czynnikiem, wywołującym ból krzyża jest stres [1]. Ból pleców można zmniejszyć lub nawet zniwelować przez odpowiednią fizykoterapię.
Głównym jej celem jest osłabienie bólu i obniżenie napięcia mięśniowego. Na ból pleców najczęściej stosuje się elektroterapię, hydroterapię, ciepło, akupunkturę, masaże, wibracje i ćwiczenia rozciągające [14]. My sami możemy wprowadzić w swoje życie prawidłowe wzorce siedzenia i poruszania, spanie na twardym materacu, utratę zbędnych kilogramów, rekreacyjny sport (pływanie na plecach, spacery) oraz domową rehabilitację [1].
Szybko!
W przypadku bólu najważniejsze to działać szybko. Gdy ból jest nieleczony dochodzić może do rozwoju zmian w rogach tylnych. Rozrastające się struktury z uszkodzonego włókna wnikają do innych warstw rogów tylnych i zaczynają tworzyć synapsy z innymi drogami. Po upływie zaledwie kilku tygodni chory może odczuwać ból przy nawet bardzo delikatnym dotyku. Zjawisko to nazywa się allodynią. Jest ona jednym z najbardziej charakterystycznych objawów dla bólu neuropatycznego [6]. Według hipotezy zaproponowanej przez doktora z Oddziału Badań nad Bólem i Stanami Zapalnymi z Los Angeles – źródłem każdego bólu jest reakcja zapalna [7].
Istnieje kilka teorii, tłumaczących działanie przeciwbólowe fizykoterapii. Pierwszą z nich jest teoria bramkowa Melzacka i Walla. Teoria ta mówi, że impuls przewodzony przez grube włókna A-beta powoduje zahamowanie przewodzenia we włóknach cienkich A-delta oraz włóknach typu C. Tłumaczy to dlaczego masaż lub ciepłe okłady przynoszą ulgę w bólu oraz dlaczego nie odczuwają go ludzie poddani hipnozie. Teoria Man i Chena mówi o dwóch takich bramkach. Jednej w istocie galaretowatej, tak jak u Melzacka a drugiej we wzgórzu (najczęściej w odniesieniu do akupunktury: Lett Z (1983) Anaesthesia. Hong Kong University Press, [Hong Kong]). Teoria ośrodkowej równowagi hamowania wg Kerra, tłumaczy hamowanie bólu blokadą nerwową, jaką wywierają neurony istoty galaretowatej na neurony brzeżne [4, 7].
Ból pleców – domowa rehabilitacja i wibroterapia
Bardzo łatwym sposobem w osiągnięciu, zadowalających efektów w walce z bólem pleców jest wibroterapia. Pozytywny wpływ wibracji opisują doktorzy Sang-Soo i Sung-Bum w badaniu z 2015, gdzie potwierdzają, że bodziec wibracyjny hamuje aktywność neuronową w receptorach zarówno skórnych, jak i tych w rdzeniu kręgowym, co prowadzi do redukcji sygnałów bólowych przez włókna C [8]. Inni autorzy wykorzystują wibroterapię do lokalnej anestezji oraz zauważają działanie przeciwbólowe poprzez inną jej właściwość i tj. zwiększenie temperatury tkanek w wyniku zwiększonego ukrwienia [9–11].
Na podstawie przeprowadzonych badań przez polskich badaczy z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi dowiedziono, że terapia z wykorzystaniem drgań okazała się być skutecznym zabiegiem o działaniu przeciwbólowym u pacjentów z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym. Zmniejszenie intensywności bólu odnotowano na poziomie 88% w bólu ostrym i o 50% w bólu chronicznym. Dodatkowo pacjenci zmniejszyli ilość spożywanych środków przeciwbólowych (odpowiednio o 87% i 55%) i zauważono znaczną poprawę w zakresie aktywność ruchowej i czynności życia codziennego [12]. Ponadto mechaniczne działanie wibroterapii, wywołuje wzmożone wydzielanie przekaźników szczęścia, takich jak endorfiny, dopamina i serotonina [13].
W odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku pojawiło się kilka urządzeń do wibrorehabilitacji medycznej:
ANDUMEDIC®3 Home niemieckiej firmy HHP
cena ok 20 tys. zł
TheraGe
dystrybuowany przez EresMedical
cena ok 20 tys. zł
Vitberg RS, polskiej firmy Vitberg
cena ok. 2 tys zł, więcej o zastosowaniu na stronie
Podsumowanie
Wdrożenie kompleksowej terapii da należyte efekty lecznicze i przeciwbólowe. Nie zapominajmy o wizycie u lekarza, prawidłowym odżywianiu i aktywności fizycznej, a ból nie będzie więcej nas niepokoił. Szybkie reagowanie i korzystanie z urządzeń do rehabilitacji domowej może zmniejszyć dolegliwości bólowe i znacząco skrócić czas rekonwalescencji.
Źródła:
- Opara J (2017) Neurorehabilitacja. Elamed Media Group; Elamed., Katowice LINK
- Filipczak-Bryniarska I, Bryniarski K, Woroń J et al. (2010) Mechanizmy przewodzenia bólu. Rola układu odpornościowego w regulacji odczuwania bólu. Anestezjologia i Ratownictwo(4): 500–509 LINK
- Kruszyński Z, Drobnik L (2010) Podstawy anestezjologii i intensywnej terapii: Podręcznik dla studentów. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego; Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego ., Poznań LINK
- Szkutnik-Fiedler D, Sierżant M, Madziała J (2013) Mechanizmy powstawania bólu. Farmacja Współczesna(6): 1–3 LINK
- Dziak A (2007) Bóle i dysfunkcje kręgosłupa. Medicina Sportiva; Medicina Sportiva., Kraków LINK
- Żylicz Z, Krajnik M (2003) Jak powstaje ból? Neurofizjologia bólu dla początkujących. Polska Medycyna Paliatywna 2(1): 49–55
- Omoigui S (2007) The biochemical origin of pain–proposing a new law of pain: The origin of all pain is inflammation and the inflammatory response. Part 1 of 3–a unifying law of pain. Med Hypotheses 69(1): 70–82. doi: 10.1016/j.mehy.2006.11.028 LINK
- Sang-Soo K, Sung-Bum J, Gi Duck P (2015) Changes in stress hormone levels with the application of vibrations before resistance exercises at different intensities. Journal of physical therapy science 27(9): 2845–2847. doi: 10.1589/jpts.27.2845 LINK
- Song S, Choi DH, Oh TS (2016) The Use of Locally Applied Vibration to Minimize Pain during Fractional CO2 Laser Therapy in Living Liver-Donor Scar Management. Arch Plast Surg 43(6): 570–574. doi: 10.5999/aps.2016.43.6.570 LINK
- Skudlarek T (2013) Acute effects of biomechanical muscle stimulation to lower extremity using the swisswing on sebt scores in persons with and without chronic ankle instability, Kent State University LINK
- Baloy RK, Ogston J (2016) Effects of vibration training on muscle recovery and exercise induced soreness: a systemic review. Movement, Health & Exercise 5(2): 41–49 LINK
- Mrozek (2010) Ocena wyników leczenia dolegliwości bólowych kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym masażem wibroakustycznym, Uniwersytet Medyczny w Łodzi LINK
- Kamelska M (2013) Zastosowanie nowych metod fizykalnych w przewlekłych zespołach bólowych kręgosłupa. Acta Balneologica 1(131): 36–41 LINK
- Zborowski A (2011) Masaż klasyczny. Firma Wydawniczo-Handlowa A-Z Adam Zborowski, Kraków
