“Ciało jest nie tylko zasadniczym wymiarem naszego człowieczeństwa, lecz jest także podstawowym instrumentem wszystkich ludzkich doznań, naszym narzędziem narzędzi, koniecznością służącą całej naszej percepcji, działaniom, a nawet myśleniu". To słowa Richarda Shustermana, twórcy pojęcia "świadomość ciała".
Obraz i świadomość ciała
Doświadczanie świata poprzez ciało to świadomość ciała. Oprócz tego terminu, w literaturze spotykamy się również z szeregiem pochodnych pojęć np. wizerunek ciała, schemat ciała, „Ja” cielesne itp., między którymi trudno wyodrębnić granice i określić jednoznaczne relacje. Można przyjąć, że obraz (albo wizerunek) ciała, to umysłowa reprezentacja, będąca zbiorem wrażeń, przekonań i uczuć na temat ciała, zarówno świadoma i nieświadoma, obejmująca subiektywne dośinstagram photo vs realitwiadczanie ciała, jego funkcji i możliwości. Obraz ciała ma charakter dynamicznego procesu – kształtuje się na drodze rozwoju jednostki i jej doświadczeń w obszarze ciała.
Anoreksja i bulimia
Wizerunek ciała odgrywa zasadniczą rolę w rozwoju zaburzeń odżywiania. W wielu badaniach opisuje się związki między czynnikami kulturowymi – „ideałem szczupłej sylwetki”, a niezadowoleniem ze swojego ciała. Osoby chorujące na anoreksję są przykładem zaburzeń związanych z percepcją ciała .
Chorobę tą charakteryzuje mniejsza satysfakcja ze swojego wyglądu, co doprowadza do głodzenia się i ustawicznego myślenia o swoim ciele. Poczucie własnej wartości budowane jest tylko na cielesności, co przekłada się na lęk przed przytyciem oraz wyrażaniem dysfunkcyjnych sądów na temat swojego wyglądu, czy obsesyjne myślenie o nim. U osób chorujące na bulimię występują negatywne uczucia wobec własnego ciała, co niesie z sobą nadmierne zaangażowanie we własny wygląd, niezadowolenie z własnego ciała oraz przecenianie jego rozmiarów w porównaniu ze zdrową populacją.
Krzywe zwierciadło – zaburzony obraz siebie
A zatem, zniekształcenie obrazu ciała, przyczynia się do zniekształcenia obrazu własnego Ja. Zarówno u kobiet z anoreksją, jak i bulimią psychiczną, istnieją zależności pomiędzy negatywnym oszacowaniem wymiarów własnego ciała, a rozbieżnością między realną, a idealną (społecznie pożądaną) koncepcją siebie oraz rozbieżnością w zakresie „Ja” realnego (aktualna ocena swojego wyglądu) i „Ja” powinnościowego (przekonanie o tym, jak powinno się wyglądać).
Otyłość
Podobne problemy ze świadomością swojego ciała występują u osób otyłych. Do czynników predysponujących do powstawania zaburzeń obrazu ciała u osób otyłych zalicza się: wczesny początek otyłości, obecność zaburzeń emocjonalnych oraz negatywną ocenę otyłości przez osoby bliskie. U osób otyłych obraz ciała pozostaje zniekształcony lub nieadekwatny – najczęściej polega na przeszacowaniu wymiarów ciała. Zaburzenia te odzwierciedlają deficyty rozwojowe zarówno z obszaru relacji, jak i doświadczeń związanych bezpośrednio z ciałem (2).
Budowanie świadomości własnego ciała
Jeżeli przyjmiemy za pewnik współdziałanie ciała i umysłu, w planie edukacji świadomości ciała powinny zostać uwzględnione artystyczne zajęcia praktyczne ćwiczące ciało takich jak: joga, pilates, techniki Aleksandra, metody Feldenkraisa sztuki zintegrowane, w tym taniec − czyli połączenie muzyki i ruchu ciała, a także wiele innych działań, które rozwijają świadomość ciała (body consciousness) i wpływają na nią (1).
Teorie budowania świadomości ciała podkreślają znaczenie sygnałów wzrokowych, dotykowych, proprioceptywnych, motorycznych, przedsionkowych i interocepcyjnych oraz ich wielozmysłowej i sensomotorycznej integracji. Oprócz sygnałów wzrokowych i dotykowych, samoświadomość ciała buduje również propriocepcja – zmysł kinestetyczny, czucie głębokie – zmysł orientacji ułożenia części własnego ciała. W tym momencie dochodzimy do potencjalnej, ciekawej roli wibracji w całym zagadnieniu.
Wpływ wibracji na sygnały propriocepcji
Stosowanie wibracji przyłożonej na różne mięśnie powoduje zmianę sygnałów propriocepcji. Badania naukowe potwierdzają wpływ wibracji mięśni na powstawanie złudzeń, wpływających na to, jak uczestnicy doświadczają położenia, wymiarów i orientacji swojego ciała. Przykładowo stymulacja wibracyjna mięśni obu piszczeli przednich na poziomie 80 Hz, wytwarza złudne postrzeganie przechylenia ciała w tył. Co ciekawe, stosowanie wibracji na mięśnie rąk ułożone na talii, powodują złudzenie jej kurczenia się.
Wibracja moduluje samoświadomość cielesną
Badania wpływu wibracji na świadomość ciała podjęła się trzyosobowa grupa naukowców z Ecole, Politechniki Federalnej w szwajcarskiej Lozannie (EPFL). Analizę przeprowadzono na kobietach i mężczyznach, u których przyłożono wibracje o częstotliwości 80 Hz w różne części ciała: do mięśnia przedniego piszczeli oraz do mięśnia trójgłowego łydki, mięśni zginaczy i prostowników nadgarstków. Dodatkowo badani wypełniali kwestionariusz, oceniający świadomość dotyku i ciała. W efekcie tych procedur, otrzymano bardzo optymistyczne dane:
Wyniki potwierdziły pozytywny wpływ wibracji na poczucie świadomości ciała poprzez sygnały proprioceptywne, pochodzące z kończyn dolnych.
Zmiany w postrzeganiu umiejscowienia dotyku i świadomości ciała, mogły być spowodowane przestrzennymi i/lub czasowymi zmianami w integracji wzrokowo-dotykowej (3).
Podsumowanie
Badanie wpływu wibroterapii na świadomość ciała wymagają dalszego rozwoju, jednak dotychczasowe rezultaty mogą sugerować pozytywne efekty włączenia jej w program terapeutyczny u osób z zaburzonym wizerunkiem i świadomością ciała.
Źródła:
- Świętek E. Koncepcja estetyczna Richarda Shustermana i jej konsekwencje dla edukacji estetycznej. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja 2014, Nr 68(4)
- Nitsch K, Prajs E, Kurpisz J, Tyburski E. Obraz ciała i jego zaburzenia. Aspekty teoretyczne w kontekście wybranych jednostek psychopatologicznych. Psychiatr. Psychol. Klin. 2012, 12 (3), p. 176-182
- Palluel E, Aspell J.E, Blanke O. Leg muscle vibration modulates bodily self-consciousness: integration of proprioceptive, visual, and tactile signals. J Neurophysiol 105: 2239–2247, 2011.
- URL //http://www.bodyconstitution.art.pl/pl/biogramy/richard-shusterman-0// dostęp 28.02.2019
