Mgła mózgowa jako powikłanie po COVID-19 – rola wibroterapii w poprawie funkcji poznawczych

Problemy ze skupieniem uwagi, zaburzenia pamięci, rozdrażnienie, uczucie “splątania”, bezsenność lub nadmierna senność, niska motywacja do działania to objawy mgły mózgowej, która może wystąpić po przebyciu COVID-19. Zaburzenia te znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie, jak choćby powrót do pracy czy nawet jazdę samochodem. Dlaczego po przebyciu COVID-19 może wystąpić mgła mózgowa? W jaki sposób złagodzić jej objawy i dlaczego może w tym pomóc wibroterapia? Na te pytania odpowiadamy w artykule.

Czym jest mgła mózgowa?

Mgła mózgowa (nazywana z języka angielskiego “brain fog” lub “mental fog”) to zespół objawów neurologicznych, które mogą towarzyszyć różnym chorobom. Najczęściej mgła mózgowa objawia się:

• problemami z koncentracją (skupieniem uwagi),
• zaburzeniami pamięci (tzw. zaniki pamięci, problemy z pamięcią krótko- i długotrwałą),
• uczuciem zdezorientowania, “rozbicia”, “splątania”, rozkojarzenia i rozdrażnienia,
• upośledzeniem zdolności intelektualnych (trudność w uczeniu się, problem z szybkim przetwarzaniem informacji),
• problemami z mową (najczęściej “zapominanie słów”, “zapominanie, co chciało się powiedzieć”, co jest następstwem wcześniej wymienionych zaburzeń poznawczych),
• uczuciem zmęczenia,
• nadmierną sennością lub bezsennością,
• obniżoną motywacją do działania, przypominającą lekką depresję,
• czasem też nadwrażliwością na różne bodźce, w tym zapachy, dźwięki, smaki.

Mgła mózgowa nie jest terminem medycznym, ale określenie to dobrze opisuje stan chorych, dlatego jest coraz częściej używane, także przez lekarzy. 

Wcześniej objawy mgły mózgowej towarzyszyły przede wszystkim osobom cierpiącym na niektóre choroby autoimmunologiczne, jak np. celiakia czy Hashimoto. Obecnie zaburzenia te szczególnie często pojawiają się po zakażeniu wirusem SARS-CoV-2, dlatego bywają nazywane też “mgłą covidową”.

Co przyczynia się do powstania mgły mózgowej?

Naukowcy nie odkryli jeszcze przyczyn, które odpowiadają za występowanie mgły mózgowej. Wiąże się ją z zaburzeniami działania i poziomu neuroprzekaźników, przede wszystkim dopaminy, serotoniny, acetylocholiny oraz związanym z tym stanem zapalnym. 

Nieco inne wnioski wyciągnęli jednak naukowcy z Nowego Jorku [1], którzy badali pacjentów onkologicznych,  cierpiących na powikłania po COVID-19. U osób tych występował długotrwały stan zapalny, ale był on związany z tzw. “burzą cytokin”. 

Cytokiny są białkami, które m.in. inicjują stan zapalny i mogą działać w sposób “kaskadowy”, prowadząc właśnie do burzy cytokin – stanu hiper zapalenia, bardzo niebezpiecznego dla zdrowia. W efekcie komórki, które powinny nas chronić, zaczynają atakować organizm i wyrządzać w nim liczne szkody. 

Przewlekły stan zapalny to jednak tylko jedno z powikłań po COVID-19. Okazuje się bowiem, że koronawirus SARS-CoV-2 atakuje także układ nerwowy, a to może prowadzić m.in. do zaburzeń poznawczych. Wirus ten wnika do naszego organizmu poprzez receptory ACE-2, a one zlokalizowane są także w układzie nerwowym. W efekcie SARS-CoV-2 może uszkadzać mózg. 

Jeden z najpopularniejszych objawów COVID-19, czyli utrata węchu i smaku, związany jest właśnie z oddziaływaniem wirusa na układ nerwowy. Na pewno objaw ten jest uciążliwy, ale nie tak groźny jak powikłania neurologiczne, choćby omawiana mgła mózgowa. 

W jaki sposób wibroterapia może pomóc na mgłę mózgową i poprawić funkcje kognitywne?

Wibroterapia bardzo szybko zaczęła być badana pod kątem łagodzenia różnego typu powikłań po COVID-19 i wykorzystywana u pacjentów hospitalizowanych z powodu tej choroby. Chyba najczęściej podkreślany jest pozytywny wpływ terapii wibracjami na układ oddechowy, o czym piszemy w artykule: Koronawirus a płuca – jak wibroterapia poprawia wydajność układu oddechowego po COVID-19. 

Wcześniejsze badania dają jednak nadzieję, że wibroterapia okaże się pomocna także w łagodzeniu objawów mgły mózgowej. Z pracy japońskich badaczy [2] wynika, że wibracje całego ciała o ok. 20% poprawiają funkcje kognitywne u osób starszych i pozytywnie oddziałują na nastrój. Efekty te zaobserwowano po 10-minutowych sesjach wibroterapii stosowanych 5 dni w tygodniu przez 8 tygodni. 

Wibracje całego ciała były stosowane także u młodych, zdrowych osób właśnie w celu zbadania potencjału poprawy funkcji poznawczych [3]. Naukowcy podkreślają, że warto to zagadnienie badać dalej, zwłaszcza że wibroterapia może być świetną metodą aktywizacji osób, które z jakichś powodów nie mogą wykonywać ćwiczeń fizycznych i – oprócz pozytywnego oddziaływania na mięśnie czy układ krążenia – przynosić korzyści w postaci poprawy funkcji poznawczych.

Oczywiście w jednym artykule nie możemy wyczerpująco opisać oddziaływania wibroterapii na układ nerwowy, ponieważ jest to zagadnienie bardzo szerokie. Warto jednak wspomnieć także o zastosowaniu treningu wibracyjnego w rehabilitacji ukierunkowanej anty-spastycznie. Naukowcy z amerykańskiego Uniwersytetu Iowa [4] przeprowadzili badanie wśród osób z chronicznie uszkodzonym rdzeniem kręgowym, by sprawdzić, czy trening wibracyjny może sprzyjać poprawie parametrów odruchu H. Tzw. depresja odruchu Hoffmanna (H) jest ważnym wskaźnikiem, określającym stopień uszkodzenia nerwów obwodowych. Okazało się, że zastosowanie wibracji w znaczący sposób wpłynęło na ten wskaźnik i przywróciło jego wartość do poziomu występującego w ostrym uszkodzeniu lub przy braku uszkodzenia rdzenia kręgowego. W dużym uproszczeniu – wyniki te potwierdzają, że trening wibracyjny pozytywnie wpływa na pracę układu nerwowego i jednocześnie może znaleźć zastosowanie w fizykoterapii anty-spastycznej, obok takich metod jak elektroterapia, krioterapia czy ciepłolecznictwo.

Co istotne dla osób doświadczających mgły mózgowej i związanego z nią obniżonego nastroju oraz motywacji – w badaniach podkreślane jest też przeciwdepresyjne działanie wibroterapii, o czym szeroko piszemy w artykule pt. Wibroterapia w leczeniu depresji – substytut aktywności fizycznej.

Co zrobić, gdy masz objawy mgły mózgowej?

Mgła mózgowa czy mgła covidowa może wywoływać duży stres. Po przebyciu choroby liczymy na szybki powrót do pełnej formy, a po COVID-19 nawet przez kilka miesięcy możemy odczuwać nie tylko zmęczenie, ale też znaczny spadek sprawności intelektualnej.

W takiej sytuacji pierwszym krokiem powinna być konsultacja u lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej, który w uzasadnionych przypadkach zleci badania diagnostyczne.

Sporym problemem jest jednak to, że mgła mózgowa nie jest chorobą samą w sobie, więc leczenie powinno być przyczynowe, uzależnione od schorzenia wywołującego zaburzenia neurologiczne. O ile w przypadku chorób tarczycy możliwe jest wdrożenie takiego leczenia, to w przypadku powikłań po COVID-19 jest to niezwykle trudne. Dlatego też lekarz posiada dosyć ograniczone możliwości, ale może zalecić przyjmowanie leków zmniejszających stan zapalny nerwów czy w przypadku bezsenności – tabletek ułatwiających zasypianie. Zapewne podkreśli także, by prowadzić tzw. zdrowy tryb życia, czyli:

• codziennie podejmować aktywność fizyczną w postaci ćwiczeń lub choćby dłuższych spacerów;
• stosować zdrową dietę, opartą na warzywach, produktach pełnoziarnistych, z dodatkiem zdrowych tłuszczów, np. oliwy z oliwek;
• unikać stresu,
• nie korzystać z używek,
• wysypiać się,
• podejmować aktywność przynoszącą relaks, a także stymulującą funkcje poznawcze – może to być rozwiązanie krzyżówek, różnego typu zagadek (np. odnajdywanie ukrytych słów) i gier (np. memory),
• w miarę możliwości socjalizować się.

Vitberg RS na problemy neurologiczne

Jak wspomnieliśmy wcześniej – na objawy mgły mózgowej może pomóc także terapia wibracjami. Firma Vitberg z Nowego Sącza, od ponad 20 lat produkująca urządzenia do wibroterapii, dostosowała swoje programy terapeutyczne m.in. do najczęstszych powikłań po COVID-19 i tak narodził się Vitberg RS (Recovery System).

Na częste problemy neurologiczne odpowiedzią jest program Neuro wskazany m.in. dla tych osób, które cierpią na zaburzenia snu, trudności z pamięcią i koncentracją, spowolnienie procesów poznawczych, obniżony nastrój, nerwowość, drażliwość czy zmęczenie. Ponadto urządzenie wyposażone zostało w dwa inne programy – Oxy (oddziałuje na układ krążenia i oddechowy) oraz Cardio, poprawiający funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego.

Urządzenie Vitberg RS przeznaczone jest do rehabilitacji domowej, ale można przetestować jego działanie w Poradniach Vitberg zlokalizowanych w całej Polsce. Zobacz: Program rehabilitacji po COVID-19 w Poradniach Vitberg.

Źródła:

1. Jan Remsik, Jessica A. Wilcox, N. Esther Babady i inni, Inflammatory Leptomeningeal Cytokines Mediate COVID-19 Neurologic Symptoms in Cancer Patients [w:] Cancer Cell. 2021 Feb 8;39(2):276-283.e3. doi: 10.1016/j.ccell.2021.01.007. Epub 2021 Jan 16.
2. Wonchul Choi, Katsuyoshi Mizukami, The effect of whole body vibration by sonic waves on mood, the autonomic nervous system, and brain function in elderly [w:] Nihon Ronen Igakkai Zasshi. Japanese journal of geriatrics 2020;57(4):441-449. doi: 10.3143/geriatrics.57.441.
3. G. Ruben H. Regterschot, Marieke J. G. Van Heuvelen, Edzard B. Zeinstra i inni, Whole Body Vibration Improves Cognition in Healthy Young Adults [w:] PLoS One. 2014; 9(6): e100506. doi: 10.1371/journal.pone.0100506. 
4. Yen CL, McHenry CL, Petrie MA, Dudley-Javoroski S, Shields RK, Vibration training after chronic spinal cord injury: Evidence for persistent segmental plasticity [w:] Neurosci Lett. 2017;647:129-132. doi:10.1016/j.neulet.2017.03.019.