Koronawirus a depresja – wpływ wibroterapii na jakość życia, lęk, stres i inne stany psychiczne

Strach przed zachorowaniem, obawa o swoje życie, niepokój o zdrowie bliskich, stres długotrwałej izolacji, zaniepokojenie o wynik testu, lęk wywołany zaostrzeniem objawów - COVID-19 atakuje szerokim arsenałem bodźców, które mogą wywoływać w nas paraliżujące przerażenie, zdenerwowanie, czy atak paniki. Jak uspokoić nerwy, by nie wpaść w depresję? Wyjaśniamy podstawy tych dolegliwości i przedstawiamy łagodzący wpływ wibroterapii.

Jak zachować spokój w pandemii? Co zrobić, żeby nie zwariować? Czy mam objawy depresji? Być może część z nas już zadaje sobie tego typu pytania, być może inni dopiero będą je przed sobą stawiać. Badania naukowe wskazują, że COVID-19 – z racji bezprecedensowej skali oddziaływania – „infekuje” naszą psychikę nawet, gdy fizycznie nie dochodzi do zakażenia. 

W ciągu pierwszego roku trwania pandemii, liczba osób zgłaszających objawy lęku lub depresji wzrosła kilkukrotnie. Problem może dotyczyć blisko połowy z nas (1). 

Nie mam koronawirusa – czy jestem zdrowy? Destrukcyjny wpływ COVID-19 na psychikę może zacząć się długo przed zachorowaniem

Pandemia COVID-19 wywarła ogromny wpływ na nasze życie: brak poczucia bezpieczeństwa, strach przed zakażeniem koronawirusem, lęk o bezpieczeństwo bliskich, stres wywołany potrzebą dostosowania się do nowej rzeczywistości (izolacja, zdalność), obawy o odnalezienie się w nowych realiach, niepewność mająca źródło w zawirowaniach gospodarczych (lęk przed utratą pracy), nerwowość i zniecierpliwienie wynikające z przedłużającego się, niestabilnego stanu zagrożenia i brak pewności, czy i kiedy wzmożone uczucie ciągłego napięcia skończy się. 

Obawie o zdrowie i życie towarzyszyć mogą takie odczucia, jak samotność oraz stres związany ze świadomością kosztów utraconych korzyści wynikających z izolacji, czy strach przed pominięciem czegoś ważnego (ang. Fear of missing out – FOMO). 

Wszystkie te czynniki mogą być dodatkowo wzmożone poczuciem, że COVID-19 i kolejne mutacje wywołującego je wirusa, pozostają w dużej mierze sferą będącą przedmiotem badań, co – ze względu na ewentualne nieznane, długoterminowe skutki choroby – dodatkowo buduje poczucie niepewności i zagrożenia.

Jeszcze gorzej jest, gdy budząca przestrach choroba faktycznie nas dopadnie. Niepokój zostaje zwielokrotniony, a obawy o życie i zdrowie wywołują zwiększony stres i lęk. Osoby zakażone koronawirusem narażone są m.in. na stres związany z niepewnością dotyczącą kierunku oraz intensywności dalszego rozwoju choroby, czasu jej trwania, czy strach przed pojawieniem się długotrwałych poważnych objawów. 

Osoby, które zostały wyleczone z COVID-19 mogą jeszcze przez wiele tygodni odczuwać tego typu wzmożone lęki – po dwóch miesiącach od zachorowania u ponad 40 proc. ozdrowieńców obserwuje się pogorszenie jakości życia (2).

Lęk, depresja, bezsenność – powikłania COVID-19 mogą zrobić spustoszenie w naszej psychice. Mechanizm psychologicznej „infekcji”

Bezprecedensowe środki wprowadzane w celu powstrzymania rozprzestrzeniania się infekcji (ograniczenia w podróżowaniu, kwarantanna, izolacja, dystans społeczny), prowadzą do wydłużenia czasu spędzanego w domu, co skutkuje zmniejszeniem aktywności fizycznej. Za to w przypadku osób chorych na COVID-19 okres braku aktywności fizycznej może trwać bardzo długo zanim osoba odzyska siły na tyle, by wrócić do normalnej aktywności, czy uprawiania sportu. Długotrwały brak ruchu może bardzo negatywnie oddziaływać na psychikę, a u osób, które rezygnują z aktywności fizycznej częściej i większym stopniu obserwowane są objawy lęku i depresji oraz obniżenie jakości życia (3).

Choć wpływ koronawirusa na naszą psychikę wydaje się czysto psychologiczny, ale to tylko pozory. Oddziaływanie COVID-19 na stan psychiczny chorego i jakość życia odbywa się również w konkretnej, fizycznej przestrzeni. 

COVID-19 to poważna patologia wielonarządowa, która oprócz objawów sercowo-oddechowych wpływa również na czynność ośrodkowego układu nerwowego. Wirus SARS-CoV-2, podobnie jak inne koronawirusy, wykazuje neurotropizm, czyli powinowactwo do układu nerwowego. 

Badacze obserwują, że cząsteczki koronawirusa mogą przenikać do ośrodkowego układu nerwowego, a także mózgu pacjentów przechodzących infekcję . Gdy im się to uda, rozmnażają się w komórkach mózgowych niszcząc je, a infekcja wirusowa pnia mózgu może wiązać się z ciężkimi powikłaniami, uszkodzeniem centralnego układu krążeniowo-oddechowego. Zapalenie ogólnoustrojowe oraz zmiany neurozapalne są związane z masywnym wzrostem prozapalnych cząsteczek mózgu, reaktywnością neurogleju, zmienionym obrazem neurochemiczny i patologiczną przebudową sieci neuronowych.

Te organiczne zmiany w układzie nerwowym w połączeniu z opisanymi wyżej lękami i stresem związanym z pandemią COVID-19, sprzyjają takim patologiom neuropsychiatrycznym, jak: zaburzenia depresyjne, choroba dwubiegunowa (ChAD), psychozy, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zespół stresu pourazowego (4).

W tym kontekście nowego znaczenia nabierają takie często obserwowane objawy COVID-19, jak utrata pamięci, problemy z koncentracją, czy zaburzenia snu (m.in. bezsenność). Przynajmniej jeden z tych objawów utrzymuje się u co trzeciego pacjenta, którzy trafiają na OIOM z ciężkim przebiegiem COVID-19. I to jeszcze po trzech miesiącach od przyjęcia na oddział (5).

Szukając sposobu na stres związany z koronawirusem – na czym polega łagodzący wpływ wibroterapii?

Znając skalę działania koronawirusa nikt nie ma wątpliwości, że ewentualne rozwiązanie mogące uchronić psychikę Homo Sapiens przed popadaniem w ruinę, wydaje się na wagę złota. 

Ten, kto oczekuje, że nagle znikąd pojawi się nowa cudowna metoda może obejść się smakiem. Ale często najbardziej skutecznymi rozwiązaniami okazują się w takich sytuacjach te najprostsze, które w dodatku są pod ręką. Tak też jest w omawianym przypadku.

Wibroterapia to od dawna z powodzeniem stosowana metoda rehabilitacji, mogąca łagodzić lęk i stres fizyczny. I nie od dziś są na to naukowe dowody.

Badania, w których ocenia się stres fizyczny i lęk badanych, jako stan, dowodzą, że stosowanie masażu wibracyjnego prowadzi do istotnego zmniejszenia się poziomu lęku i stresu fizycznego. W znaczeniu klinicznym wibroterapia ma, więc działanie przeciwstresowe.

Sposób, w jaki wibroterapia może wywoływać pożądane efekty, sprowadza się do zastosowania lokalnie urządzenia mechanicznego wytwarzającego odpowiednią amplitudę i częstotliwość drgań, w celu stymulacji. Krótkie okresy narażenia na niskie częstotliwości i niskie wibracje lokalne o dostosowanej amplitudzie są bezpiecznym i skutecznym bodźcem mechanicznym, który może mieć pozytywny wpływ na odpowiedź hormonalną organizmu. 

Zważywszy, że lęk, stres, czy poziom jakości życia to obszar, w którym od dawna z powodzeniem wykorzystywana jest wibroterapia istnieją przesłanki, by również pacjenci cierpiący na podobne objawy wywołane COVID-19 mogli korzystać z dobrodziejstwa metody (6).

Naukowcy od dawna wiedzą też, że wibracje całego ciała (whole body vibration, WBV) mogą poprawić jakość życia osób cierpiących na takie choroby, jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), która podobnie, jak COVID-19 prowadzi do dysfunkcji oddechowych, a zarażeni również doświadczają w związku z nią poważnego obniżenia jakości życia. Szczegółowo piszemy o tym w tekście pt. Koronawirus a płuca – jak wibroterapia poprawia wydajność układu oddechowego po COVID-19.

Wibroterapia stymuluje również mózg, co może przyczynić się do poprawy funkcji poznawczych i zdrowia psychicznego pacjentów z COVID-19. Chociaż te aspekty można uznać za wtórne w stosunku do dysfunkcji płuc i stanów podobnych do zapalenia płuc, utrzymywanie większej aktywności mózgu może przyspieszyć powrót do zdrowia. 

Badania wykazują, że wibroterapia indukuje wzmocnioną neurotransmisję, generuje specyficzną dla regionu aktywność neuronalną i stymuluje neurogenezę hipokampu krytyczną dla funkcji poznawczych. Wszystko to oznacza, że wibroterapia może aktywować mózg i pobudzać funkcje poznawcze, co jest korzystne dla pacjentów z COVID-19.

Ponadto wibroterapia pobudza układ cholinergiczny (odpowiedzialny m.in. za odpoczynek organizmu), dopaminergiczny (m.in. reguluje czynności motywacyjne i emocjonalne), a także serotoninergiczny (odgrywa rolę w regulacji nastroju) – w efekcie poprawiając nastrój, szczególnie w przypadku łagodnej depresji. Potwierdza to ponadto odkrycie, że wibracje całego ciała (WBV) mają potencjał zmniejszania lęku.

Wibroterapia, gdy jest stosowana, jako forma ćwiczeń (biernych), wydaje się wpływać pozytywnie na mózg (wiadomo o pozytywnym wpływie aktywnych ćwiczeń na mózg). Uważa się, że korzystne jest stosowanie wibroterapii u pacjentów z COVID-19, którzy nie są w stanie wykonać aktywnych ćwiczeń (7).

Należy przy tym pamiętać, że właśnie długotrwały spadek aktywności fizycznej charakterystyczny zarówno dla pacjentów z COVID-19 (hospitalizacja, kwarantanna), jak i osób narażonych na infekcję podczas pandemii (izolacja, lockdown), może – jak wskazano powyżej – w negatywny sposób oddziaływać na psychikę, a u osób rezygnujących z aktywności fizycznej – częściej i większym stopniu objawia się lęk, depresja i obniżona jakość życia.

Jak polska firma udoskonala urządzenie do wibroterapii i powstaje Vitberg RS z programem Neuro

Co istotne, ponad 90 proc. specjalistów uważa, że osoby chore na COVID-19 często pytają, jak radzić sobie z zaburzeniami nastroju, w tym objawami lęku i depresji. To pokazuje, że świadomość problemu istnieje (8).

Potrzeby chorych na COVID-19 związane z obniżeniem jakości życia, uczuciem podwyższonego lęku i ciągłego stresu, czy ryzykiem pojawienia się depresji – stały się, więc przedmiotem wnikliwych badań i analiz przez firmy zajmujące się zastosowaniem wibroterapii w rehabilitacji.

Można się było, więc spodziewać, że w końcu zobaczymy efekty tego wysiłku i urządzenie wychodzące naprzeciw konkretnym potrzebom chorych na COVID-19 ujrzy światło dzienne. 

Nową wersję ulepszonego urządzenia do masażu wibracyjnego zaproponowała rodzima firma Vitberg z Nowego Sącza, która od 20 lat prowadzi badania nad wykorzystaniem wibracji w rehabilitacji, medycynie, sporcie, czy kosmetologii.

Dostosowany do nowych potrzeb i wzbogacony o nowe funkcje, został – znany wśród pacjentów i ekspertów – system RAM Vitberg+. Zmodyfikowano oprogramowanie urządzenia, a parametry wibracji zostały dostosowane do COVID-19. W ten sposób powstał Vitberg RS (Recovery System).

Wśród nowych trybów wibracyjnych systemu Vitberg RS znalazł się m.in. program Neuro, który ma na celu wzmocnić układ mięśniowy, chronić przed skutkami unieruchomienia, zmniejszyć dolegliwości związane z obniżoną koncentracją i zaburzeniami neuropoznawczymi.

Dodajmy do tego, że urządzenie w starszej wersji od lat znajduje zastosowanie w procesach łagodzenia chronicznego bólu, co również może prowadzić do podwyższenia jakości życia. Światowe Stowarzyszenie Ekspertów ds. Ćwiczeń Wibracyjnych (WAVEX) dokonało przeglądu potencjału wibroterapii, jako użytecznej i bezpiecznej interwencji w leczeniu osób zakażonych COVID-19, poprzez złagodzenie pogorszenia stanu fizycznego związanego z brakiem aktywności i skróceniem czasu zdrowienia (9).

Wibroterapia, choć może wspomóc rehabilitację pokowidową, to pacjentom z groźnymi powikłaniami powinno przypominać się o potrzebie korzystania z pomocy specjalistów lekarzy (zwłaszcza osoby, które przed COVID cierpiały na depresję), informowania rodziny o bieżącym stanie zdrowia, gdy chorujemy w izolacji domowej, czy dbaniu o higienę snu. W miarę możliwości – jak podkreślają eksperci – w proces rehabilitacji powinno się włączać również wysiłek fizyczny. 

Co istotne, naukowcy wykazali, że aktywność fizyczna połączona z wibroterapią może modulować odporność, uważaną za kluczowy aspekt w leczeniu COVID-19 (9).

Źródła:

1. Abbott A., COVID’s mental-health toll: how scientists are tracking a surge in depression, Nature 590, 194-195 (2021) doi: https://doi.org/10.1038/d41586-021-00175-z
2. Carfì, Angelo; Bernabei, Roberto; Landi, Francesco (2020): Persistent Symptoms in Patients After Acute COVID-19. w: JAMA 324 (6), s. 603–605. DOI: 10.1001/jama.2020.12603.
3. T.A. McGuine, K.Biese, S.J. Hetzel, A.Schwarz, C.L. Reardon, D.R. Bell, M. A. Brooks, A. M. Watson; High School Sports During the CoVID-19 Pandemic: The Impact of Sport Participation on the Health of Adolescents; medRxiv 2021.02.07.21251314; doi: https://doi.org/10.1101/2021.02.07.21251314
4. Steardo, Luca; Verkhratsky, Alexei (2020): Psychiatric face of COVID-19. w: Translational psychiatry 10 (1), s. 261. DOI: 10.1038/s41398-020-00949-5.
5. Garrigues, Eve; Janvier, Paul; Kherabi, Yousra; Le Bot, Audrey; Hamon, Antoine; Gouze, Hélène I wsp. (2020): Post-discharge persistent symptoms and health-related quality of life after hospitalization for COVID-19. w: The Journal of infection 81 (6), e4-e6. DOI: 10.1016/j.jinf.2020.08.029.
6. Seco, J.; Rodríguez-Pérez, V.; López-Rodríguez, A. F.; Torres-Unda, J.; Echevarria, E.; Díez-Alegre, M. I. i wsp. (2015): Effects of vibration therapy on hormone response and stress in severely disabled patients: a double-blind randomized placebo-controlled clinical trial. w: Rehabilitation nursing : the official journal of the Association of Rehabilitation Nurses 40 (3), s. 166–178. DOI: 10.1002/rnj.116.
7. Sañudo, Borja; Seixas, Adérito; Gloeckl, Rainer; Rittweger, Jörn; Rawer, Rainer; Taiar, Redha I wsp. (2020): Potential Application of Whole Body Vibration Exercise For Improving The Clinical Conditions of COVID-19 Infected Individuals: A Narrative Review From the World Association of Vibration Exercise Experts (WAVex) Panel. w: International journal of environmental research and public health 17 (10). DOI: 10.3390/ijerph17103650.
8. Singh, Sally J.; Barradell, Amy C.; Greening, Neil J.; Bolton, Charlotte; Jenkins, Gisli; Preston, Louise; Hurst, John R. (2020): British Thoracic Society survey of rehabilitation to support recovery of the post-COVID-19 population. w: BMJ open 10 (12), e040213. DOI: 10.1136/bmjopen-2020-040213.
9. Sañudo, Borja; Seixas, Adérito; Gloeckl, Rainer; Rittweger, Jörn; Rawer, Rainer; Taiar, Redha I wsp. (2020): Potential Application of Whole Body Vibration Exercise For Improving The Clinical Conditions of COVID-19 Infected Individuals: A Narrative Review From the World Association of Vibration Exercise Experts (WAVex) Panel. w: International journal of environmental research and public health 17 (10). DOI: 10.3390/ijerph17103650.