Ból pleców na dole po bokach – przyczyny i leczenie bólu w odcinku lędźwiowym

Ból pleców w odcinku lędźwiowo-krzyżowym to nie tylko poważny problem zdrowotny, ale też socjoekonomiczny. Szacuje się, że w Polsce dolegliwości bólowych krzyża doświadcza aż 72% społeczeństwa przed 40. rokiem życia[1] i są one najczęstszym powodem zwolnień z pracy. Co może uchronić nas przed bólem w dolnej części pleców? Jakie są przyczyny tych dolegliwości i jak wygląda leczenie bólu? Wyjaśniamy w artykule. 

Ból pleców na dole po bokach – przyczyny bezpośrednie

Ból pleców w odcinku lędźwiowo-krzyżowym wynika przede wszystkim z mechanicznych uszkodzeń takich struktur jak kręgi, krążki międzykręgowe, stawy, nerwy, mięśnie lub więzadła. Przyczyny tych uszkodzeń są różnorodne i zaliczamy do nich:

• przebyte urazy;
• częste przyjmowanie nieprawidłowej postawy ciała, zwłaszcza podczas siedzenia lub podnoszenia ciężkich przedmiotów;
• przeciążenia mięśni stabilizujących kręgosłup;
• zmiany zwyrodnieniowe, które dotyczą przede wszystkim osób pracujących w wymuszonej, nienaturalnej postawie ciała, jak np. fryzjerzy, stomatolodzy, osoby pracujące przy taśmach produkcyjnych;
• ubytek tkanki kostnej kręgów, np. na skutek osteoporozy;
• deformacje kręgosłupa wrodzone lub nabyte.

Ból w dole pleców może wynikać nie tylko z uszkodzeń mechanicznych, ale też ze stanów zapalnych, jak np. w przypadku choroby ZZSK (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa). Ponadto przyczyny bólów pleców mogą mieć podłoże genetyczne i być związane z defektami strukturalnymi. Dotyczy to zwłaszcza degeneracji krążka międzykręgowego.[2]

Pośrednie przyczyny bólu w dole pleców

Poza tymi bezpośrednimi przyczynami bólu pleców w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, wyróżnia się szereg przyczyn pośrednich, które jednocześnie są zaliczane do czynników ryzyka. Należą do nich przede wszystkim:

• Siedzący tryb życia – nasza wyprostowana postawa wykształcała się przez miliony lat, a w ciągu ostatnich dziesięcioleci zaczęliśmy przyjmować pozycję przede wszystkim siedzącą. Podczas siedzenia w prawidłowej, ergonomicznej postawie kręgosłup (a właściwie krąg L3 w odcinku lędźwiowym) poddawany jest obciążeniu 140 kg. Jeśli przyjmujemy pozycję siedzącą pochyloną do przodu, to obciążenie wynosi już 185 kg. Nawykowe przyjmowanie takiej postawy może przeciążać kręgosłup i skutkować bólem w dole pleców. Z czasem może doprowadzić do zmian zwyrodnieniowych. Dla porównania – obciążenie kręgu L3 przy pozycji stojącej wyprostowanej to 100 kg, a podczas leżenia na plecach tylko 25 kg.[3]
  

  

• Brak aktywności fizycznej – mięśnie, które nie są aktywowane ulegają osłabieniu, przez co gorzej stabilizują kręgosłup. Dlatego jednym z głównym zaleceń lekarskich w przypadku bólów pleców w odcinku dolnym jest wzmocnienie gorsetu mięśniowego (a w szczególności mięśni brzucha) poprzez ćwiczenia fizyczne.
• Otyłość – z licznych badań wynika, że bóle pleców w okolicy lędźwiowo-krzyżowej nasilają się u osób z nadwagą i otyłością i często występują jako bóle przewlekłe[4]. Nadmierna masa ciała predysponuje też do powstawania zmian zwyrodnieniowych.

Ból dolnej części pleców towarzyszy również schorzeniom układu moczowo-płciowego. Może być związany z kolką nerkową czy zapaleniem trzustki, endometriozą lub zapaleniem przydatków.

Ból pleców w odcinku lędźwiowym – sposoby leczenia

W przypadku przewlekłego i nieswoistego bólu pleców, czyli takiego, którego przyczynę trudno jest jednoznacznie określić, bo podłoże bólu może być złożone, zalecane jest leczenie kompleksowe, na które składają się:

• fizjoterapia (zabiegi fizykalne, kinezyterapia oraz masaże lecznicze),
• farmakoterapia,
• psychoterapia,
• edukacja pacjenta w zakresie zdrowego stylu życia, ergonomii pracy i wypoczynku.

Choć farmakoterapia stanowi najszybszy sposób na złagodzenie bólu pleców, to powinna być traktowana wyłącznie jako uzupełnienie leczenia. Najważniejszym elementem leczenia zespołów bólowych kręgosłupa jest fizjoterapia, dzięki której można osiągnąć trwałą poprawę oraz zmiana stylu życia w tych przypadkach, gdy ból pleców wynika przede wszystkim z przyjmowania nieprawidłowej pozycji ciała podczas pracy i wypoczynku.

Jeśli ból pleców występuje sporadycznie i nie jest mocno nasilony, to można skorzystać z domowych sposobów. Opisujemy je w artykule pt. Co na ból pleców? 4 domowe zabiegi.

Fizjoterapia a ból pleców w odcinku lędźwiowym

Osoby cierpiące na ból w dolnej części pleców – po wizycie w gabinecie fizjoterapeutycznym lub rehabilitacyjnym – kierowane są na różnego typu zabiegi fizykalne. Jest to zazwyczaj  magnetoterapia, krioterapia, elektroterapia oraz ultradźwięki. Do grupy zabiegów fizykalnych zalicza się również wibroterapię, którą można stosować w warunkach domowych. 

Fizykoterapia najczęściej uzupełniana jest kinezyterapią (ćwiczeniami fizycznymi), masażami leczniczymi, a czasem także zabiegami uzdrowiskowymi, wśród których za najbardziej skuteczne uznaje się kąpiele borowinowe.[5] Dopiero wtedy, gdy powyższe metody leczenia nie przynoszą zadowalających efektów, pacjent może być zakwalifikowany do leczenia operacyjnego. Zdarza się to jednak stosunkowo rzadko, bo według badań dotyczy od 1 do 10% pacjentów.[6]  

Zabiegi fizykalne na ból pleców w dolnej części

Zabiegi fizykoterapeutyczne wykorzystują do leczenia różne rodzaje bodźców fizycznych:

• pole magnetyczne, które łagodzi ból, działa przeciwzapalnie i przyspiesza procesy regeneracyjne;
• ultradźwięki, czyli fale akustyczne o wysokiej częstotliwości, które działają rozluźniająco na mięśnie i tkankę łączną (występującą m.in. w krążkach międzykręgowych), dzięki czemu łagodzą ból wynikający z przeciążeń, stanów zapalnych i zwyrodnień;
• promieniowanie emitowane przez lasery biostymulacyjne i wysokoenergetyczne, które jest aplikowane zarówno w przeciążone mięśnie, jak i kręgi;
• różnego rodzaju prądy lecznicze wykorzystywane w zabiegach elektroterapii, które oddziałują na ból pochodzenia nerwowego, mięśniowego i wynikający ze zwyrodnień;
• ciepło (zabiegi ciepłolecznicze) lub zimno (krioterapia), czyli bodźce, które oddziałują na układ krwionośny lub rozluźniająco na mięśnie;
• wibracje, stosowane w wibroterapii, które działają przeciwbólowo poprzez bezpośrednie oddziaływanie na układ nerwowy oraz rozluźniają mięśnie.   

Wibroterapia na ból pleców w odcinku lędźwiowo-krzyżowym

Przeciwbólowe działanie wibroterapii wyjaśnia tzw. bramkowa teoria bólu. Według niej, każdy impuls bólowy przechodzi przez punkt w rdzeniu kręgowym. Jeśli impuls ten nie trafi na inny, silniejszy, to do mózgu przesyłana jest informacja o bólu. Wibracje stanowią właśnie ten silniejszy impuls, dzięki czemu sygnały bólowe zostają zredukowane. Mechanizm ten w szczegółowy sposób został wyjaśniony przez naukowców. 

Polskie badania nad wpływem wibroterapii w leczeniu dolegliwości bólowych kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym zostały przeprowadzone m.in. na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. Po przeprowadzeniu terapii, u pacjentów cierpiących na ból ostry odnotowano zmniejszenie intensywności bólu o 88%, a u pacjentów z bólem przewlekłym o 50%.[7]

Co warte podkreślenia, wibroterapia posiada nie tylko działanie przeciwbólowe, ale również:

• zmniejsza napięcie mięśni,
• poprawia ukrwienie tkanek miękkich i kości,
• działa przeciwzapalnie,
• zmniejsza obrzęki i opuchlizny,
• wzmacnia mięśnie, dlatego jest świetnym przygotowaniem do ćwiczeń fizycznych.

Jednym z najbardziej zaawansowanych pod kątem dopracowania bodźca wibracyjnego urządzeń do domowej wibroterapii jest aparat Vitberg RS, który działa zarówno miejscowo (w miejscu bólu), jak i ogólnie (na całe ciało).

Vitberg RS na ból pleców

Wypróbuj działanie wibroterapii na ból kręgosłupa i pleców. Przekonaj się o skuteczności.

SPRAWDŹ

Kinezyterapia, czyli ćwiczenia na ból dolnej części pleców

Jak wspomnieliśmy – w przypadku bólu pleców w odcinku lędźwiowo-krzyżowym zabiegi fizykalne najczęściej łączone są z ćwiczeniami fizycznymi, czyli kinezyterapią. Obejmują one:

• ćwiczenia wzmacniające gorset mięśniowy tułowia, czyli przede wszystkim mięśnie stabilizujące kręgosłup. W opisywanym przypadku bólów odcinka kręgosłupa lędźwiowego będą to przede wszystkim ćwiczenia izometryczne, opierające się na napinaniu oraz rozluźnianiu mięśni bez zmiany ich długości (napinamy mięśnie w jednej pozycji i utrzymujemy ją przez określony czas), dzięki czemu dochodzi do ich wzmocnienia.
• ćwiczenia ogólnokondycyjne,
• ćwiczenia w odciążeniu, przy których wykorzystuje się np. kabinę rehabilitacyjną UGUL.

Plan ćwiczeń układany jest indywidualnie dla każdego pacjenta, biorąc pod uwagę charakter i przyczyny dolegliwości bólowych oraz możliwości kondycyjne. 

Ćwiczenia fizyczne są także elementem profilaktyki bólu pleców oraz bólu kolan. Przykłady takich ćwiczeń podajemy w artykule: Ćwiczenia na ból pleców – wzmocnienie mięśni lędźwiowych i nie tylko.

Kto jest narażony na ból pleców po bokach?

Ból pleców po bokach nie jest dolegliwością zarezerwowaną dla żadnej konkretnej grupy wiekowej. Może przytrafić się każdemu, choć dzieciom doskwiera zdecydowanie rzadziej. Osobami najbardziej narażonymi na ból lędźwi są ludzie otyli, starsi i prowadzący typowo siedzący tryb życia. Ból w plecach pojawia się zwykle na skutek przeciążenia, braku ruchu lub nieprawidłowej postawy. Niestety wiele osób nie pilnuje prawidłowej postawy w ciągu długich godzin spędzanych przy biurku lub przy komputerze. Wówczas, plecy będą dawać o sobie znać. Po wielu latach takiej pracy może dojść do poważnych zwyrodnień kręgosłupa.

Ból z tyłu pleców po bokach – metody leczenia

Na podstawie wyników powyższych badań można dobrać odpowiednie leczenie. Przy bólu pleców po bokach najczęściej w pierwszej kolejności zaleca się odpoczynek i aparat bazowy Vitberg

Czasem konieczne jest leczenie operacyjne. Do mniej inwazyjnych metod zalicza się m.in.:

• discektomię klasyczną i mikroskopową, endoskopową;
• metodę Spine Jack;
• termonukleoplastykę.

Ból pleców z tyłu po bokach – domowe sposoby leczenia

W ramach pierwszej pomocy przed wizytą u lekarza możesz zastosować szereg różnych domowych zabiegów leczniczych. Należą do nich:

• stosowanie chłodnych lub ciepłych okładów – może to być termofor/lód, a także kąpiele lub specjalne plastry;
• kompresy z borowiny;
• suplementacja witaminą C;
• kąpiele z dodatkiem siarki;
• odpoczynek;
• masaż i ćwiczenia rozluźniające.
• Materac rehabilitacyjny Vitberg

Podsumowanie

W przypadku bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowym kluczowe jest odpowiednie zdiagnozowanie jego przyczyny. Jeżeli głównym powodem dolegliwości bólowych są najczęstsze obecnie złe nawyki i siedzący tryb życia, to niezbędne będzie kompleksowe działanie, uwzględniające włączenie systematycznych ćwiczeń (kinezyterapii), jak i zabiegów fizykalnych takich jak wibroterapia. Niezmiernie ważna jest także zmiana tych przyzwyczajeń, które mogą prowadzić do nadmiernego obciążania kręgosłupa i struktur wokół niego.

Źródła:

1. Depa A, Drużbicki M. Ocena częstości występowania zespołów bólowych lędźwiowego odcinka kręgosłupa w zależności od charakteru wykonywanej pracy, Prz Med Uniw Rzeszowskiego 2008, 1, 34-41.
2. Battie MC., Videman T., Parent E. Lumbar disc degeneration: epidemiology and genetic influences, Spine 2004; 29: 2679-2690.
3. Nachemson A: The load on lumbar discs in different positions of the body, Clin Orthop 45:107-122, 1966.
4. DePalma MJ., Ketchum JM., Saullo TR. Multivariable Analyses of the Relationships Between Age, Gender, and Body Mass Index and the Source of Chronic Low Back Pain, Pain Medicine 2012; 13(4): 498-506.
5. Garczyński W., Lubkowska A. Postępowanie fizjoterapeutyczne u pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi lędźwiowego odcinka kręgosłupa, Journal of Health Sciences 2013; 3(4): 118-130.
6. Depa A., Wolan A., Przysada G. Wpływ rehabilitacji na zmianę ruchomości kręgosłupa oraz subiektywne odczuwanie bólu u chorych z zespołem bólowym w odcinku lędźwiowym, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2008, 2, 116–124. 
7. Mrozek P. (2010) Ocena wyników leczenia dolegliwości bólowych kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym masażem wibroakustycznym, Uniwersytet Medyczny w Łodzi.