Ból nóg – rodzaje, przyczyny i leczenie

Rwący ból nóg, uczucie ciężkości i ból pod kolanem, ból wzdłuż piszczeli, ból nóg w nocy oraz podczas spoczynku - piszemy o możliwych przyczynach wszystkich tych rodzajów bólu. Wskazujemy, które dolegliwości wymagają pilnej konsultacji lekarskiej, a kiedy wystarczy postawić na odpowiednią profilaktykę.

Ból nóg i ich przyczyny

Ból nogi może być związany z wieloma różnymi strukturami: mięśniami, powięziami, stawami, naczyniami krwionośnymi (żyły i tętnice), nerwami. Diagnostykę często utrudnia fakt, że ból nie ma jednego źródła, ale schorzenia czy patologie współistnieją, zwłaszcza u osób starszych. 

Z bólem nóg najlepiej zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który po przeprowadzonym wywiadzie skieruje nas do odpowiedniego specjalisty: neurologa, ortopedy czy reumatologa, flebologa, angiologa lub fizjoterapeuty. Zapewne konieczne będzie wykonanie niektórych badań obrazowych, np. RTG, USG stawów, USG Dopplera, tomografii lub rezonansu, a także badanie krwi i przepływ krwi.

Poniżej podajemy przykłady najczęściej występujących rodzajów bólu nóg, wraz z ich możliwymi przyczynami. Niektóre schorzenia są bardzo poważne i nie należy zakładać ich występowania na podstawie autodiagnozy. Ani strach, ani bagatelizowanie bólu nóg nie jest dobrym podejściem. Pamiętaj, że żadna pisana porada – nawet, jeśli jej autor jest wybitnym specjalistą – nie zastąpi wizyty u lekarza lub fizjoterapeuty. 

Rwący ból nóg

Rwący, przeszywający ból nóg, promieniujący od łydki do ud może towarzyszyć chorobom układu kostno-mięśniowo-stawowego, układu nerwowego lub naczyniowego. O ile problem ze stawem kolanowym możemy rozpoznać dosyć łatwo, to połączenie zmian zachodzących w kręgosłupie z bólem nóg nie jest tak intuicyjne. Bardzo często to właśnie ucisk na nerwy w okolicy lędźwiowej jest przyczyną promieniującego, rwącego bólu całych nóg (od uda do stopy). Wynika on z ucisku na nerw kulszowy, składający się z nerwów rdzeniowych L4, L5 i S1. Przebieg tych nerwów znajdziesz na poniższej grafice:

Tego typu ból pojawia się przy rwie kulszowej, rwie udowej, ale może wynikać także z zapalenia stawów, zwłaszcza stawu krzyżowo-biodrowego. Więcej piszemy o nim w artykule: Promieniujący ból kręgosłupa – co oznacza i jak go leczyć?

Ból nóg przy chodzeniu

Jeśli rwący ból nóg pojawia się podczas chodzenia i ustępuje po chwili odpoczynku, to może mieć podłoże naczyniowe: zaburzenie krążenia obwodowego spowodowane zwężeniem i niedrożnością tętnic. Schorzenie to określa się chromaniem przestankowym.

Jeśli natomiast rwący ból nóg występuje wraz z uczuciem zimna w kończynie, to najczęściej świadczy o niedokrwieniu. Tego typu objawy mogą być powiązane z miażdżycą, nie należy lekceważyć a natychmiast udać się do lekarza. Przeczytaj więcej: Miażdżący problem współczesnego człowieka – miażdżyca.

Ból nóg poniżej kolana, uczucie “ciężkości nóg”

Ból nóg poniżej kolana bardzo często łączony jest z żylakami. Czy rzeczywiście to najczęstsza przyczyna? Jeśli nie doświadczyliśmy wcześniej urazów, ból nie ma charakteru przeciążeniowego mięśni (np. po forsownym treningu, aktywności, do której nie jesteśmy przyzwyczajeni), to jest duże prawdopodobieństwo, że może wynikać z patologicznych zmian w żyłach. Tego typu ból może mieć różne przyczyny na początku może pojawiać się po długotrwałym staniu lub przyjmowaniu pozycji, która utrudnia krążenie krwi (zakładanie nogi na nogę, siedzenie na podkurczonej nodze ,przyjmowanie zbyt długo pozycji siedzącej obcisłe spodnie ). 

Jeśli zauważasz u siebie takie objawy i problemem staje się chodzenie, to jak najszybciej warto wprowadzić profilaktykę: aktywność fizyczną, wygodne ubranie, pamiętanie o trzymaniu prostej postawy, zabiegi które wspomagają krążenie krwi i wyeliminować czynniki mogące negatywnie wpływać na stan żył (nieodpowiednia dieta, palenie tytoniu, picie alkoholu). Z czasem bowiem może dojść do zastoju krwi, stanu zapalnego i zakrzepicy żylnej, czyli poważnej choroby. Ból nóg towarzyszący zakrzepicy najczęściej połączony jest z uczuciem “rozpierania”, obrzękiem, zwiększonym napięciem mięśni, a rzadziej z zasinieniem i zaczerwienieniem. Wymaga on jak najszybszej konsultacji lekarskiej. Zobacz też: Żylaki – przyczyny, objawy i leczenie.

Przyczyny bólu nóg

Nie zawsze jednak ból nóg poniżej kolana związany jest z naczyniami krwionośnymi. Czasem jego przyczyna jest dosyć błaha i łatwa do wyleczenia, a jest nią niedobór pewnych pierwiastków, zwłaszcza magnezu, potasu i wapnia. W takich przypadkach bólowi łydek często towarzyszą bolesne skurcze kończyny dolnej.

Ponadto ból tego obszaru może być związany ze zwyrodnieniem stawu kolanowego. Wtedy najczęściej zgłaszamy się do lekarza z bólem kolana, ale z czasem może on objąć również obszar pod kolanem. Lekarz na podstawie badań określi pochodzenie bólu czy jest związany z mechanicznych uszkodzeniem np. złamania kości ,naderwanie ścięgien czy też nieprawidłowy układ krążenia, stany zapalne lub zmiany miażdżycowe. Więcej informacji znajdziesz w artykułach: Ból kolan – rodzaje bólu i leczenie oraz Domowe sposoby na ból kolan. 

Ból nóg wzdłuż piszczeli

Kolejny rodzaj bólu nóg pojawia się po zewnętrznej części łydek i najczęściej mówimy, że boli nas wzdłuż piszczeli. W tym przypadku podłoże bólu również może być związane z układem naczyniowym (a dokładniej – zmianami w żyłach). Jeśli ta przyczyna została wyeliminowana podczas badania żył i nie doszło wcześniej do urazu, to ból może występować w związku z następującymi czynnikami:

• Chodzenie w źle dobranym i niewygodnym obuwiu – dotyczy to przede wszystkim noszenia butów na wysokim obcasie, które negatywnie wpływają na pracę ścięgna Achillesa (z czasem mogą powodować nawet zmiany strukturalne ścięgna) oraz obuwia, które nie podtrzymuje odpowiednio stopy i wymusza nienaturalny chód – klapki i japonki znajdują się na “czarnej liście” podologów. Kobiet chodzących w źle dobranym i zbyt wysokim obuwiu jest niestety coraz więcej.

• Zmiany w strukturze mięśni łydek spowodowane długotrwałym noszeniem butów na wysokich obcasach – ten punkt również związany jest z obuwiem, ale jest na tyle istotny, że postanowiliśmy go wyodrębnić, bo ból nóg (łydek, zwłaszcza wzdłuż piszczeli) pojawia się u kobiet, gdy zmienią swoje przyzwyczajenia i zamiast wysokich obcasów wybiorą buty z płaską podeszwą. Nagle okazuje się, że nogi nie bolą podczas chodzenia w butach, które są odradzane przez lekarzy, a bolą, gdy założymy prawidłowe obuwie. Wynika to ze zmian, które zaszły w mięśniach. Według badań przeprowadzonych przez naukowców z Wydziału Fizjologii Starzenia Uniwersytetu Metropolitan w Manchesterze wynika, że długotrwałe noszenie obuwia na wysokim obcasie skraca włókna mięśniowe o 13%. Usztywnia także ścięgno Achillesa. Może też spowodować zmiany w stawie skokowym i uraz kończyn dolnych W takiej sytuacji stopniowo należy rezygnować z wysokich obcasów.

• Przeciążenia mięśni – dotykają nie tylko sportowców, ale też osoby, które wykonują pracę stojącą lub siedzącą. W tej sytuacji kluczowa jest profilaktyka – podejmowanie ćwiczeń dostosowanych do własnych możliwości, dbałość o dietę, a w pracy – krótkie przerwy, by “rozchodzić” mięśnie. Regularne ćwiczenia to podstawa zdrowia ale pamiętajmy, że nogi też muszą odpoczywać.

• Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa – ból promieniuje od kręgosłupa do łydki, a jeśli objawia się wyłącznie wzdłuż piszczeli (nie boli wewnętrzna część łydki), to nacisk wywierany jest na nerw rdzeniowy L5 i S1. Często jednak zmiany zwyrodnieniowe oddziałują na cały splot nerwów lędźwiowych (tzw. nerwy kulszowe).Bóle nóg przy tym schorzeniu są bardzo uporczywe.

Ból nóg w nocy i podczas spoczynku

Ból nóg w nocy jest zazwyczaj bardzo niepokojący, ponieważ to zjawisko nie do końca logiczne: nie bolą nas nogi, gdy chodzimy, gdy stoimy (albo ból jest bardzo słaby), natomiast zaczynają boleć wtedy, gdy odpoczywamy. Przyczyn bólu nóg w nocy i ogólnie podczas spoczynku jest wiele. Najczęstsze z nich to:

• Zaburzenia metaboliczne związane z niedoborem kluczowych pierwiastków (potasu, magnezu, wapnia) – w takiej sytuacji ból wynika najczęściej z nocnych skurczów mięśni. Niedobory tych pierwiastków mogą występować podczas odwodnienia (szczególnie latem, gdy potrzebujemy więcej płynów), u osób odchudzających się, stosujących restrykcyjną dietę.

• Zespół niespokojnych nóg – przyczyny bólu nóg tej dolegliwości nie są jednoznacznie ustalone, może ona towarzyszyć innym chorobom (np. reumatycznym, cukrzycy) albo przyjmować postać pierwotną. Zespół niespokojnych nóg – oprócz bólu podczas spoczynku, zwłaszcza w nocy – objawia się także niekontrolowanymi ruchami kończyn, uczuciem mrowienia. Ból najczęściej ustępuje podczas codziennej aktywności. Możliwe, że ma też wpływ niewłaściwe krążenie żylne.

• Przewlekła niewydolność żylna – zaawansowana postać tej choroby wiąże się z zakrzepicą, o której pisaliśmy w rozdziale dotyczącym bólu nóg poniżej kolan. Ból wynikający z patologicznym zmian w żyłach nie ustępuje w ciągu dnia, ale przybiera tępy charakter i może powodować ból . Natomiast często nasila się właśnie nocą. Jeśli zauważysz na nogach teleangiektazje (zwane potocznie “pajączkami), często będzie towarzyszyć Ci uczucie “ciężkich nóg”, to już wtedy warto skontrolować u lekarza stan żył. Wprowadzenie działań profilaktycznych zmniejsza szansę na rozwój niewydolności żylnej.

• Zmiany zwyrodnieniowe obejmujące lędźwiowy odcinek kręgosłupa – o nich szerzej pisaliśmy w rozdziale poświęconym rwącemu bólowi nóg. W tym miejscu tylko przypomnimy, że nacisk na nerwy rdzeniowe powoduje ból promieniujący, obejmujący najczęściej obszar od lędźwi, przez pośladki i nogi aż do stóp. Oczywiście wiele zależy od tego, które nerwy są uciskane. Ważne jest dbanie o prawidłową postawę w czasie spoczynku.

• Choroby reumatyczne – obejmujące stawy kończyn dolnych (kolana, staw skokowy), a następnie objawiające się bólem kości. To ból najczęściej o dużym nasileniu, pojawiający się podczas spoczynku, a ustępujący w czasie aktywności. Towarzyszy mu sztywnienie kończyn i ból przewlekły.

Powyższa lista nie wyczerpuje wszystkich przyczyn bólu nóg pojawiającego się w nocy, ponadto mogą one mieć charakter złożony.

Jak widzimy – czasem przyczyna bólu nóg jest dosyć błaha i łatwa do wyleczenia (zmiana obuwia, suplementacja potasu i magnezu, wprowadzenie odpowiedniej profilaktyki), ale często ból ten związany jest z poważnymi chorobami. Jeśli ból jest ostry, rwący, nie ustępuje po kilku dniach, to zawsze należy udać się do lekarza. 

Ból nóg od kolan w dół

Przyczyny bólu nóg mogą być bardzo różne, bez względu na przyczynę nie powinniśmy ich bagatelizować. Właśnie ze względu na sporą ilość przyczyn, które mogą powodować ból nóg od kolana w dół warto zadbać o ich prawidłową diagnozę. Przyczyny mogą tkwić w układzie kostno-stawowym, kręgosłupie czy układzie krążeniowo-naczyniowym. Każdy z tych elementów może być przyczyną bólu nóg i nie leczony prowadzić do poważnych schorzeń. Do najczęstszych problemów zdrowotnych wywołujących ból w kończynach dolnych są przewlekła niewydolność żylna i zakrzepica żył głębokich, rwa kulszowa, zaburzenia wodno-elektrolitowe, urazy i przeciążenia stawów. Inne możliwe przyczyny bólu nogi to zapalenie stawów, zapalenie ścięgien i przewlekłe choroby zwyrodnieniowe, dna moczanowa

Leczenie bólu nóg

Leczenie bólu nóg uzależnione jest od przyczyny – inne będzie postępowanie u osób chorujących na miażdżycę, inne u cierpiących na zwyrodnieniowe choroby czy naczyniowe. Nie sposób w jednym artykule opisać wszystkich zaleceń terapeutycznych dla tak wielu schorzeń, ale poszczególne tematy poruszamy w naszym serwisie. W dziale: Leczenie bólu oraz Choroby i dolegliwości znajdziesz artykuły o sposobach uśmierzania bólu zwyrodnieniowego, reumatycznego itd., a także informacje o różnego rodzaju schorzeniach. Zachęcamy do zapoznania się z nimi.

Natomiast w tym miejscu chcemy podkreślić, że leczenie osiąga najlepsze efekty, jeśli jest kompleksowe i w przypadku bardzo wielu schorzeń jednym z najważniejszych elementów terapii są zabiegi fizykalne zmniejszające odczuwany ból. Do nich zaliczamy m.in. elektroterapię, magnetoterapię, laseroterapię, ale też wibroterapię i to właśnie o tej ostatniej napiszemy nieco więcej, ponieważ nadal jest metodą mniej popularną, a liczne badania potwierdziły jej skuteczność nie tylko w leczeniu bólu.

Jak pozbyć się bólu nóg – działania profilaktyczne

Gdy dokucza nam ból nóg i poznamy jego przyczynę możemy skutecznie radzić sobie z nim na co dzień. Tak jak pisaliśmy wcześniej ogromne znaczenie ma tutaj fizykotereapia i odpowiednie postępowanie. Zapobieganie bólom nóg jest tak samo ważne jak leczenie bólu. Ważne tutaj jest jaki rodzaj obuwia nosimy, jak jest nasza aktywność fizyczna i jaki rodzaj pracy wykonujemy. Dodatkowo do powstawania schorzeń powodujących ból w nogach przyczyniają się nadwaga, palenie papierosów czy siedzący tryb życia. Aby zapobiegać bólowi nóg zadbajmy o prawidłową wagę, wygodne obuwie, zdrową dietę i odpowiednią dawkę aktywności fizycznej.

Jak radzić sobie z bólem nóg

Bólowi nóg często towarzyszą również inne dolegliwości. Jest to często mrowienie, drętwienie i uczucie ciężkości. Dotyczy to szczególnie sytuacji gdy ból wywołuje utrudniony przepływ krwi w kończynach. Bóle przeciążeniowe najczęściej są ostre i utrudniają normalne funkcjonowanie. Ból nogi tego pochodzenia bardzo często przechodzi po krótkim czasie i nie powoduje dłuższych dolegliwości.

W zależności od przyczyn bólu możemy radzić sobie z nim w różny sposób. W przypadku przeciążeń i urazów pomocne stają się leki przeciwbólowe i odpoczynek. Gdy powodem bólu jest ucisk na nerw i problemy z kręgosłupem lędźwiowym konieczne będzie wdrożenie odpowiedniego leczenia przez lekarza. Gdy problemem jest niewydolność żylna lub zakrzepica oprócz specjalistycznych leków, zwiększenia aktywności fizycznej, fizykoterapii pomaga odpoczynek z uniesionymi lekko nogami. Aby odpowiednio zadbać o swoje nogi dbajmy również o wygodne obuwie i kondycję naszego kręgosłupa.

Wibroterapia na ból nóg

Wibroterapia jako bodziec terapeutyczny wykorzystuje wibracje miejscowe (stosowana jest na pewien fragment ciała) i/lub ogólne (na całe ciało). To metoda stosowana już od wieków, ale w ostatnim czasie zdobyła szczególną popularność, ponieważ powstały urządzenia łączące wibracje miejscowe z ogólnymi oraz generujące fale mechaniczne w trzech kierunkach jednocześnie (wibracja oscylacyjno-cykloidalna). To sprawiło, że znacznie wzrosła skuteczność wibroterapii w leczeniu bólu i wielu schorzeń. 

Duży wkład w rozwój tej metody posiada firma Vitberg z Nowego Sącza, która opracowała Vitberg RS – jedyne dostępne w Polsce urządzenie do wibroterapii oscylacyjno-cykloidalnej, łączące wibracje lokalne z ogólnymi. Jego skuteczność badana jest przez wielu naukowców.

Dlaczego wibroterapia jest polecana w przypadku bólu nóg? Na uwagę szczególnie zasługuje wielostronność oddziaływania tej metody leczenia. Udowodniono, że wibroterapia:

• Niweluje lub łagodzi ból poprzez działanie tzw. bramki kontrolnej (z ang. gate control) – jeśli impuls bólowy natknie się na silniejszy impuls, to nie jest on przekazywany do mózgu (zostaje zablokowany). W taki sposób działa właśnie wibroterapia, ale też elektroterapia.

• Usprawnia krążenie krwi – wpływa na rozszerzenie naczyń krwionośnych, reguluje ciśnienie krwi oraz obniża tętno. Wibroterapia jest stosowana u osób cierpiących na żylaki i obrzęki kończyn. Może być więc stosowana jako terapia w przypadku bólu pochodzenia żylnego, ale jest też świetnym rodzajem profilaktyki chorób żylnych.

• Poprawia gęstość mineralną kości, co jest szczególnie ważne w przypadku osób cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów i osteoporozę – działanie to zostało udowodnione w badaniach polskich i zagranicznych naukowców (m.in. z University of the Witwatersrand w Johannesburgu). Więcej przeczytasz w naszym artykule: Korzyści z wibroterapii u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów.

• Rozluźnia i wzmacnia mięśnie – może być stosowana do łagodzenia bólu wynikającego z nadmiernego napięcia mięśni i jako forma rehabilitacji po urazach. Działanie wibroterapii na mięśnie docenią też osoby wykonujące pracę stojącą lub siedzącą. Wibroterapia nie zastąpi aktywności fizycznej, ale może do niej przygotować i poprawić wydolność nerwowo-mięśniową.

Wibroterapia może być więc z powodzeniem stosowana przez osoby cierpiące na bóle nóg o różnym podłożu. Oczywiście postępowanie medyczne należy skonsultować z lekarzem lub fizjoterapeutą i w przypadku cięższych chorób stosować wibroterapię jako jedną z metod terapii.

Vitberg RS na ból nóg

Wibroterapia może być z powodzeniem stosowana przez osoby cierpiące na bóle nóg o różnym podłożu.

Więcej

Wibroterapia może być więc z powodzeniem stosowana przez osoby cierpiące na bóle nóg o różnym podłożu. Oczywiście postępowanie medyczne należy skonsultować z lekarzem lub fizjoterapeutą i w przypadku cięższych chorób stosować wibroterapię jako jedną z metod terapii.

Źródła:

1. Dobrogowski J, Zajączkowska R., Dutka J., Wordliczek J., Patofizjologia i klasyfikacja bólu, Pol. Przegl. Neurol 2011;7(1):20-30.
2. Paplaczyk M, Gawor A, Ciura G. Ocena jakości życia pacjentów z bólem przewlekłym w przebiegu choroby niedokrwiennej kończyn dolnych. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne. 2015; 3 (9): 135-140.
3. Windyga J., Podolak-Dawidziak M., Chojnowski K. Zasady rozpoznawania żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Hematologia 2010;1(2):93-101.
4. R. Csapo, C. N. Maganaris, O. R. Seynnes and M. V. Narici On muscle, tendon and high heels. The Journal of Experimental Biology 213, 2582-2588 2010.
5. Mrozek P. (2010) Ocena wyników leczenia dolegliwości bólowych kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym masażem wibroakustycznym. Uniwersytet Medyczny w Łodzi.
6. Prioreschi A., Makda M., Tikly M., McVeigh J. In Patients with Established RA, Positive Effects of a Randomised Three Month WBV Therapy Intervention on Functional Ability, Bone Mineral Density and Fatigue Are Sustained for up to Six Months. DOI:10.1371/journal.pone.0153470 April 13, 2016.
7. Boucher J.A. ,Abboud J., Nougarou F., Normand, M.C., Descarreaux M. The Effects of Vibration and Muscle Fatigue on Trunk Sensorimotor Control in Low Back Pain Patients. PLoS One. 2015; 10(8): e0135838.