Walka z niezawinionym cierpieniem, czyli kilka słów o fizjoterapii dla zwierząt

Jak pomóc zwierzęciu, które cierpi? Czy jest szansa na to, by znów cieszyło się ono beztroskim życiem? Nad tym zastanawiają się kochający właściciele, nieustannie poszukując rozwiązania tego niezwykle istotnego problemu. Tych pytań jest jednak o wiele więcej. Czy istnieje dziedzina, która poświęcona jest rehabilitacji zwierząt? Jakie są sposoby leczenia?  Na jakie działy dzieli się fizjoterapia weterynaryjna? Jakie schorzenia są wskazaniem do terapii? Czy są jakieś przeciwwskazania do konkretnych zabiegów? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w tym artykule, dlatego serdecznie zapraszamy do lektury.

Zoofizjoterapia – fizjoterapia zwierząt

Immanuel Kant, niemiecki filozof epoki oświecenia, stwierdził kiedyś, że serce człowieka można poznać po tym jak traktuje zwierzęta. Czy miał rację? Bez wątpienia. Co więcej, mimo upływu lat, te słowa są nadal aktualne, a wśród nas można dostrzec ludzi niezwykle wrażliwych o dobrych i szlachetnych sercach, którzy nie są w stanie bezczynnie patrzeć na niezawinione cierpienie. Nie powinno więc być zaskoczeniem, że to właśnie z inicjatywy takich osób powstał nowy dział medycyny weterynaryjnej – zoofizjoterapia (zwana rehabilitacją zwierząt lub fizjoterapią weterynaryjną), którego misją jest poprawa funkcjonowania i ruchomości mięśni oraz stawów. Specjaliści tej dziedziny dokładają wszelkich starań by poprawiać jakość życia, redukować ból, przyspieszać proces zdrowienia po wypadkach, zabiegach chirurgicznych, chorobach neurologicznych i związanych z otyłością, a także starzeniem się zwierząt. Jest najszybciej rozwijającą się gałęzią medycyny weterynaryjnej i w ostatnich latach zyskuje na popularności.

Jak brzmi zatem odpowiedź  na pierwsze pytanie? Już spieszymy z odpowiedzią. Działy wchodzące w skład fizjoterapii weterynaryjnej to: 

• wibroterapia
• masaż 
• kinezyterapia czynna
• kinezyterapia bierna
• laseroterapia
• hydroterapia
• magnetoterapia
• ultradźwięki
• elektroterapia
• termoterapia

Czy wszystkie z tych nazw brzmią znajomo? Jeśli nie, to spokojnie. Zaraz wszystko stanie się jasne.

Wibroterapia

Wibroterapia znana jest z działania silnie przeciwbólowego i poprawy krążenia u ludzi, ale równie skuteczna okazuje się w leczeniu naszych zwierząt.  Jest jedną z metod, na którą warto zwrócić uwagę ze względu na bezpieczeństwo i skuteczność. Czy jest ona równie oczywista jak pozostałe, formy fizjoterapii zwierząt? Na pewno nie dla wszystkich. Odpowiednie wibracje, ułożone w programy lecznicze, mogą być z powodzeniem wykorzystywane nie tylko w leczeniu nas, ale także i naszych milusińskich. We wrześniu 2010 na łamach czasopisma Journal of Traditional Chinese Medicine pojawił się artykuł podsumowujący badania eksperymentalne, które dotyczyły wykorzystania masażu wibracyjnego w leczeniu uszkodzenia splotu ramiennego u szczurów. Czego można się z niego dowiedzieć? Leczenie wibracjami może skutecznie przyspieszyć naprawę splotu ramiennego, spowolnić zanik mięśni szkieletowych i promować wydzielanie czynnika wzrostu nerwów (NGF), który może zapobiegać śmierci komórek nerwowych. Z kolei w czasopiśmie Academic Radiology w sierpniu 2021 ukazał się artykuł o pozytywnym wpływie bodźców wibracyjnych na tworzenie się kości. Inne źródła podają, że wibroterapia o niskich częstotliwościach usuwa napięcie mięśniowe i uspokajają, te wyższe zaś pobudzają układ nerwowy i zwiększają sprawność czynnościową mięśni u zwierząt, dlatego warto wykorzystywać je w terapii. 

Masaż 

Pierwsze skojarzenie? Odprężenie, relaks. I słusznie.  Masaż może przyjmować rozmaite formy. Różnią się one chwytami, pozycją przyjętą przez pacjenta w trakcie zabiegu, siłą i skutecznością działania. Najbardziej znanym rodzajem jest masaż klasyczny, który może powodować efekty lecznicze i relaksacyjne również u zwierząt. Głównym celem masażu jest odżywienie tkanek przez efektywne dotlenienie i ukrwienie. Jakie są podstawowe techniki masowania? Głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie, wstrząsanie. Są one dość znane, więc nie będziemy się nad nimi rozwodzić. 

Kinezyterapia czynna

Chcesz poprawić ruchomość kręgosłupa i stawów, koordynację ciała, podnieść odporność na zmęczenie, a także zapobiegać powikłaniom układu krążenia i oddechowego u swojego pupila? Jeśli tak, to doskonałym pomysłem będzie skorzystanie z kinezyterapii czynnej, gdzie napięcie mięśniowe jest samodzielnie kontrolowane przez pacjenta.Wykonywane rodzaje aktywności czynnych w tym zakresie to np. ćwiczenia na piłkach, siad – wstań, leżeć – wstań, chodzenie między słupkami, tunele, ciągnięcie lub noszenie ciężarów, a także chodzenie po wzniesieniach
i bieżni ruchomej.

Kinezyterapia bierna

Działania w tym zakresie polegają na wywołaniu ruchu u pacjenta, dzięki odpowiedniej pracy specjalisty lub urządzenia poruszającego daną częścią ciała. Gdy zwierzę cierpi na bóle powysiłkowe, przykurcze mięśni i zrosty po urazach, kinezyterapia bierna może być środkiem, który w znacznym stanie ulży jego cierpieniu. Należy jednak uważać! Niestabilne złamania, ostry ból stawów i mięśni, naciągnięcie, naderwanie mięśnia lub ścięgna są poważnymi przeciwskazaniami do zabiegu, ponieważ działania w tym zakresie polegają na ciągnięciu lub noszeniu ciężarów, odżywianiu chrząstki stawowej, zapobieganiu skurczom, stymulacji krążenia, poprawie elastyczności i sprężystości mięśni.

Laseroterapia

Niestety bardzo często zdarza się, że zwierzę cierpi z powodu chorób kręgosłupa, schorzeń ortopedycznych, neurologicznych, dermatologicznych, ran pooperacyjnych, owrzodzeń i krwiaków. W takiej sytuacji doskonałym rozwiązaniem będzie poddanie go zabiegowi laseroterapii. Strumień światła lasera przenika przez tkanki i działa biostymulująco na komórki organizmu pacjenta. Takie rozwiązanie nie może być jednak wykorzystywane w 100% przypadków. Przeciwwskazaniami do zabiegu są nowotwory, gorączka, ciąża, ogólne wyczerpanie organizmu, padaczka, ostre choroby bakteryjne, wirusowe, grzybicze, przyjmowanie niektórych leków, a także ruja.

Hydroterapia

Jak pomóc zwierzęciu, które męczy się z powodu bolesnych schorzeń stawów, chorób o podłożu neurologicznym, zaburzeń chodu, bólów mięśni, otyłości i podeszłego wieku? Jest na to doskonały sposób – terapia przy wykorzystaniu wody. Jeśli zwierzak jest miłośnikiem kąpieli, to taka forma będzie strzałem w dziesiątkę. Fizjoterapeuci weterynaryjni prowadzą zajęcia na hydrobieżni, w której umieszcza się pacjenta uzyskując odpowiednią do danego schorzenia głębokość wody. Czy takie rozwiązanie jest dobre dla każdego chorego? Zdecydowanie nie.
Z tego rodzaju terapii należy zrezygnować, jeśli zwierzak reaguje agresją na kontakt z wodą, cierpi na choroby zakaźne i inne, które mogą przenieść się przez wodę, na choroby skóry i otwarte rany, a także ostre zapalenia mięśni i stawów.

Magnetoterapia

Czy pole magnetyczne może w jakiś sposób pomóc w leczeniu zwierzęcia? Zdecydowanie tak. Przenika ono przez wszystkie tkanki i komórki organizmu. Terapia jest wszechstronna, działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwobrzękowo. Co więcej przyspiesza gojenie się ran, dzięki wpływowi na różne procesy biochemiczne zachodzące na poziomie komórkowym. Zabiegi te wykorzystuje się w celu przyspieszenia zrostu kości po złamaniach, przy uszkodzeniach ścięgien, w leczeniu dyskopatii i spondylozy i w uogólnionych schorzeniach ortopedycznych, neurologicznych i dermatologicznych. Przeciwwskazania do zabiegu? Nowotwór, ciąża, krwawienia z przewodu pokarmowego, gruźlica płuc i ostre infekcje wirusowe, grzybicze

Ultradźwięki

W terapii wykorzystywane są fale dźwiękowe o częstotliwości niesłyszalnej dla ludzkiego ucha. Działanie opiera się na generowaniu ciepła wewnętrznego, zwiększonej przepuszczalności błon komórkowych oraz mikromasażu. Poddanie zwierzęcia temu zabiegowi przynosi wiele korzyści, działa on przeciwbólowo, przeciwzapalnie, poprawia ukrwienie, krążenie krwi i metabolizm, ale niestety nie sprawdzi się w przypadku każdego z pacjentów. Należy jednak pamiętać, że w przypadku gdy zwierzak choruje na nowotwór, ostre stany zapalne stawów, urazy w stanie ostrym lub jest w ciąży nie może skorzystać z zabiegu.

Elektroterapia

Zastosowanie prądu elektrycznego w weterynarii cieszy się dość dużą popularnością, szczególnie elektrostymulacja nerwowo-mięśniowa, która jest stosowana w celu przyspieszenia powrotu do zdrowia po chorobie lub długotrwałym unieruchomieniu. Elektroterapia ma działanie przeciwbólowe, wzmacnia stabilizację stawów, zwiększa ukrwienie mięśni i umożliwia wzrost masy mięśniowej. Nie wolno poddawać zabiegowi zwierząt w ciąży, chorych na nowotwory, a także zakrzepowe zapalenie żył i epilepsję.

Termoterapia (Zimno i Ciepłolecznictwo)

Leczenie zwierząt zimnem? To doskonałe rozwiązanie dla obolałych stawów, prowadzi do zmniejszenia lokalnego przepływu krwi, a także spowalnia przewodnictwo nerwowe, działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Stosuje się je zwłaszcza wtedy, gdy widoczne są stany zapalne stawów lub gdy istnieje potrzeba zapobiegnięcia opuchliźnie i bólowi. Z kolei użycie ciepła prowadzi do zwiększenia przepływu krwi przez przyspieszenie przewodnictwa nerwowego i rozszerzenie naczyń krwionośnych. Łagodzi ból, poprawia elastyczność torebki stawowej, ścięgien i więzadeł. Przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na zimno/ciepło, nowotwory, choroby zakaźne o ostrym przebiegu, stany zapalne i pourazowe.

To był już ostatni z działów fizjoterapii weterynaryjnej. Na koniec warto dodać, że kluczem do sukcesu jest częstotliwość wykonywania zabiegów. Pojedyncze sesje gwarantują poprawę na krótki czas, więc jeśli chcesz jak najdłużej cieszyć się pozytywnymi efektami leczenia swojego pupila warto zadbać o regularność. 

Źródła:

1. 1. https://vetkompleksowo.pl/kategorie-tematyczne/rehabilitacja/fizjoterapia-weterynaryjna-omowienie-wybranych-metod-rehabilitacji/
   2. https://www.mp.pl/pacjent/rehabilitacja/kinezyterapia/oddzialywanie-bierne/129366,cwiczenia-bierne-wlasciwe
   3. https://www.mp.pl/pacjent/rehabilitacja/kinezyterapia/cwiczenia-czynne/129356,kinezyterapia-cwiczenia-czynne
   4. https://www.veterynaria.pl/news/hodowcy-artykuly/fizjoterapia-weterynaryjna
   5. https://www.klinikadlazwierzat.pl/uslugi/rehabilitacja/
   6. https://www.researchgate.net/publication/323294968_Zoofizjoterapia_w_usprawnianiu_malych_zwierzat_Animal_physiotherapy_in_the_rehabilitation_of_small_animals
   7. http://www.rehabilitacjazwierzat24.pl/termoterapia.html
   8. Masaż zabiegiem poprawiającym dobrostan zwierząt Ewa Jastrzębska, Ewa Wadas, Maryla Lipka
   9. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0254627210600398 
   10. Experimental Study on Mechanical Vibration Massage for Treatment of Brachial Plexus Injury in Rats – Mei Rong-jun, Xu Yang-yang, Li Qi
   11. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1076633220303445 :
   12. Long-term Effects of Mechanical Vibration Stimulus on the Bone Formation of Wistar Rats: An Assessment Method Based on X-rays Images,André LBD Cardoso, Éric HFF Frederico, Carlos AS Guimarães, Eliane O Guedes-Aguiar, Eloá Moreira-Marconi, Laisa L Paineiras-Domingos, Danúbia C Sá-Caputo, Mario Bernardo-Filho, Nasser R Asad,
   13. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0166432822002017 
   14. A.L.B.D. Cardoso, Danúbia C. Sá-Caputo, Nasser R. Asad, Marieke JG van Heuvelen, Eddy A. van der Zee, Anderson Ribeiro-Carvalho, Mario Bernardo-Filho, Beneficial effects of whole-body vibration exercise for brain disorders in experimental studies with animal models: a systematic review