Bezsenność to problem, który dotyka ogromnej części społeczeństwa. Mimo to jest dolegliwością, którą wciąż wiele osób bagatelizuje. Tymczasem bezsenność prowadzić może do wielu innych problemów zdrowotnych, których skutki mogą okazać się znacznie gorsze niż jedynie zmęczenie spowodowane brakiem snu. W artykule omawiamy problem bezsenności, skupiając się na korzyściach, które w leczeniu bezsenności przynieść może wibroterapia.
Co to jest bezsenność?
Bezsennością, czyli insomnią, nazywamy zaburzenia snu dotyczące zarówno czasu i głębokości snu, jak również jego rytmu. Trzeba pamiętać, że sen odgrywa niezwykle istotną rolę w naszym życiu, stanowiąc podstawowy czynnik w regeneracji organizmu. Tymczasem bezsenność dotyka aż jednej trzeciej ludzi na całym świecie.
Sporadycznie występująca bezsenność, wynikająca ze spożywanych pokarmów lub krótkotrwałego stresu, zdarza się każdemu. Jednak o bezsenności z klinicznego punktu widzenia mówimy wtedy, gdy zaburzenia snu trwają około jednego miesiąca i więcej i znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie oraz ogólne samopoczucie pacjenta.
U osób cierpiących na bezsenność zaburzenie to może przybierać różną formę. Niektórzy mają problem z zaśnięciem, inni budzą się w nocy lub wcześnie rano, jeszcze innym sen nie przynosi regeneracji, a u wielu osób wszystkie te objawy występują jednocześnie.
Jakie są rodzaje bezsenności?
W przypadku tej dolegliwości wyróżniamy różne rodzaje bezsenności. Najczęściej spotykany podział to bezsenność pierwotna i wtórna. Pierwsza dotyczy pacjentów, u których zaburzenia snu występują samoistnie, natomiast druga związana jest z inną dolegliwością, stanowiącą bezpośrednią przyczynę bezsenności. Jedną z takich dolegliwości, która często przyczynia się do problemów ze snem jest zespół niespokojnych nóg.
Bezsenność podzielić można również ze względu na czas trwania. W takim przypadku wyróżniamy bezsenność przygodną, trwającą do kilku dni, oraz bezsenność krótkotrwałą, występującą do czterech tygodni. Mogą ją wywoływać rozmaite choroby somatyczne, szczególnie te, w których chorzy odczuwają ból. Wówczas bezpośrednią przyczyną problemów ze snem jest właśnie towarzyszący ból. Bezsenność krótkotrwałą w wielu przypadkach powoduje też stres, na przykład związany z problemami w domu lub w pracy.
Zdecydowanie większym utrapieniem jest bezsenność przewlekła, która trwa więcej niż jeden miesiąc. Jej przyczyny mogą być związane zarówno z chorobami, jak i zaburzeniami o podłożu psychicznym lub uzależnieniami.
Przyczyny insomnii, czyli dlaczego cierpimy na bezsenność
Jak już wspomnieliśmy wcześniej, bezsenność może mieć różne przyczyny, od których najczęściej zależy dobór odpowiedniej terapii. Zdecydowanie najczęściej występującą przyczyną bezsenności są rozmaite zaburzenia psychiczne, a kolejną choroby współwystępujące. Wśród pozostałych wymienia się między innymi uzależnienia od alkoholu, leków i innych używek, a na czwartym miejscu w tym zestawieniu jest zespół niespokojnych nóg.
Dolegliwość ta, w skrócie od angielskiej nazwy określana jako RLS, jest przewlekłym zaburzeniem neurologicznym, występującym znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Jej przyczyn upatruje się w zmianach hormonalnych, a szczególnie problemach z właściwym poziomem estrogenów. Jest to schorzenie, które niezwykle często powoduje u chorych właśnie zaburzenia snu.
Oprócz tego do przyczyn bezsenności zaliczyć należy także tzw. bezsenność subiektywną, zespół bezdechu sennego i wiele innych, rzadziej występujących powodów.
Diagnostyka bezsenności
Diagnostyka bezsenności opiera się przede wszystkim na pogłębionym wywiadzie, który najczęściej przeprowadzany jest przez lekarza rodzinnego. Oprócz ogólnego stanu zdrowia i oceny samopoczucia osoby cierpiącej na bezsenność, lekarz może także przeprowadzić pomiar ciśnienia tętniczego, EKG oraz badania okresowe, które mogą stać się pierwszym wskazaniem do chorób somatycznych, mogących powodować zaburzenia snu. Poza tym należy również wykluczyć lub potwierdzić zaburzenia psychiczne, czym powinien zająć się lekarz psychiatra.
W diagnostyce insomnii bardzo ważne jest wzięcie pod uwagę trybu życia pacjenta oraz tzw. higienę snu. Pomocne w ustaleniu właściwej terapii może okazać się prowadzenie dzienniczka snu, w którym pacjent będzie notował czas swojego snu, godziny zaśnięcia i przebudzenia, a także okresy bezsenności i samopoczucie. Czasem dane te nie wystarczą do ustalenia przyczyny zaburzeń snu. Wówczas lekarz rodzinny może zasugerować wizytę w poradni leczenia zaburzeń snu, w której odpowiedni specjaliści zajmą się problemem bardziej kompleksowo.
Leczenie bezsenności
Leczenie bezsenności nie może być przeprowadzone w sposób właściwy bez zbadania bezpośredniej przyczyny występowania tej dolegliwości. Wśród najczęściej stosowanych metod warto wymienić terapię poznawczo-behawioralną (w skrócie CBT), którą stosuje się głównie w leczeniu bezsenności pierwotnej. Terapia ta opiera się przede wszystkim na zmianach zachowań, obejmujących tryb życia i higienę snu. Czynniki wpływające na jakość snu to między innymi: czas spędzany w łóżku, drzemki w ciągu dnia, godziny zasypiania i budzenia się, aktywność fizyczna, a także psychiczne nastawienie do przeżywanych problemów ze snem, samoocena oraz opinia na temat własnego trybu i jakości życia. Terapeuta poznawczo-behawioralny może także zaproponować rozmaite techniki relaksacyjne, ćwiczenia zatrzymywania myśli oraz ćwiczenia z wyobraźni.
Innym sposobem leczenia bezsenności jest terapia farmakologiczna, a więc z zastosowaniem leków. Głównie stosuje się leki nasenne, przeciwdepresyjne, uspokajające pochodne benzodiazepiny, przeciwhistaminowe oraz przeciwpsychotyczne.
Wibroterapia w leczeniu bezsenności
Od kilku lat trwają także bardziej wzmożone badania nad zastosowaniem wibroterapii w leczeniu bezsenności. Okazuje się, że metoda ta, stosowana regularnie, może przynosić bardzo obiecujące rezultaty. Bezpośrednią przyczyną takiego stanu rzeczy jest wpływ wibracji o niskiej częstotliwości na synchronizację wyładowań neuronalnych, co pomaga osiągnąć stan relaksacji, a co za tym idzie, wspomaga proces zasypiania.
Można powiedzieć, że wiedzę tę czerpiemy już od najmłodszych lat. Nie bez powodu dzieci zasypiają szybciej w kołyskach, a podróże samochodem lub autobusem sprawiają, że jesteśmy bardziej senni. Jest to spowodowane WBV, czyli mechanicznymi wibracjami całego ciała. Stosując takie wibracje o częstotliwości 0,25 – 4 Hz można nie tylko wywołać uczucie senności, ale także zmniejszyć latencję snu oraz znacząco poprawić jego jakość, wpływając na zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu.
W badaniach przeprowadzonych przez Brigham Young University w Provo w stanie Utah zaobserwowano, że pacjenci poddawani wibracjom na specjalnym łóżku określili swój sen jako bardziej komfortowy, a przy tym łatwiej było im zasnąć. W badaniu wykorzystano nałożenie dwóch fal o różnych wibracjach, co przyniosło pożądany efekt, choć naukowcy już zastanawiają się nad przeprowadzeniem tego eksperymentu na większej grupie pacjentów, co mogłoby pomóc w uzyskaniu bardziej precyzyjnych wyników.
Innym znaczącym badaniem było to przeprowadzone przez naukowców z Rafsanjan University of Medical Science. Chcieli oni sprawdzić, jak wibracje wpływają na pacjentów cierpiących na zespół niespokojnych nóg, który w większości przypadków powoduje bezsenność. Aż 31,2% pacjentów przystępujących do badania miało ciężkie objawy RLS, natomiast po czterech tygodniach poddawania ich wibracjom nie zaobserwowano ciężkiego nasilenia objawów. Jeśli natomiast chodzi o średnie nasilenie zespołu niespokojnych nóg, przed zastosowaniem wibroterapii wynosiło ono około 18,99, zaś po przeprowadzonym badaniu 12,82. Jest to znacząca różnica, która wzmaga zainteresowanie badaczy terapią wibracyjną w leczeniu bezsenności.
Domowe sposoby na bezsenność
Pacjenci często lekceważą problemy z bezsennością, wierząc, że domowe sposoby pomogą im całkowicie pozbyć się problemu. Warto w tym miejscu podkreślić, że wiele domowych sposobów na bezsenność może przynieść korzystne rezultaty, jednak nie powinny być one jedynym środkiem na bezsenność. Skuteczna terapia powinna opierać się przede wszystkim na wnikliwej analizie konkretnego przypadku i znalezieniu przyczyn zaburzeń snu.
Wspomagające w terapii bezsenności mogą okazać się niektóre zioła. Prym wśród nich wiedzie melisa, która ma działanie uspokajające i pomaga się zrelaksować. Ważne jest także zadbanie o odpowiednią dietę. Warto wiedzieć, że niektóre produkty spożywcze działają na nas pobudzająco, podczas gdy inne – uspokajająco. W tym kontekście należy przede wszystkim zapomnieć o piciu kawy lub mocnej herbaty w godzinach wieczornych, wybierając zamiast tego, naturalne, zdrowe pożywienie, jak najmniej przetworzone. Idealnie sprawdzają się takie owoce i warzywa, które wpływają na wydzielanie melatoniny, która pomaga utrzymać zdrowy sen. Wśród nich warto wymienić choćby wiśnie czy maliny. Oprócz tego należy zrezygnować z pewnych nawyków, takich jak spędzanie długich godzin wieczornych przed ekranem komputera lub smartfonu, a także zadbać o zdrową aktywność fizyczną w ciągu dnia.
Źródła:
- Himes BJ, Blotter JD, Kay DB i wsp., The Effect of Beat Frequency Vibration on Sleep Latency and Neural Complexity: A Pilot Study, IEEE Trans Neural Syst Rehabil Eng. 2021; 29:872-883.
- Hosseini H, Kazemi M, Azimpour S., The effect of vibration on the severity of restless legs syndrome in hemodialysis patients, J Renal Inj Prev. 2016 Nov 21;6(2):113-116.
