Kortyzol, powszechnie znany jako hormon stresu, odgrywa kluczową rolę w regulacji różnych funkcji organizmu. Choć jest niezbędny do przetrwania, jego długotrwałe podwyższenie może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych. W niniejszym artykule przeanalizujemy, jak kortyzol wpływa na różne układy w organizmie, w tym skórę, serce, układ kostno-mięśniowy i nerwowy.
Układ hormonalny
Kortyzol jest wydzielany przez nadnercza w odpowiedzi na stres. Pomaga organizmowi przetrwać w sytuacjach zagrożenia, mobilizując zapasy energii i wspomagając funkcje życiowe. Reguluje metabolizm glukozy, tłuszczów i białek, wpływa na układ odpornościowy oraz pomaga utrzymać równowagę elektrolitową. Mimo że krótkotrwałe podwyższenie poziomu kortyzolu jest korzystne, przewlekłe wysokie stężenie tego hormonu może mieć szkodliwe skutki. Jakie? Zapraszamy do lektury.
Serce, układ krążenia
Kortyzol wpływa również na układ sercowo-naczyniowy. Podwyższa ciśnienie krwi poprzez zwężanie naczyń krwionośnych i zwiększanie wrażliwości na adrenalinę. Przewlekle wysokie poziomy kortyzolu mogą prowadzić do nadciśnienia, co jest czynnikiem ryzyka dla wielu chorób serca.
Kortyzol zwiększa także poziom glukozy we krwi, co w dłuższym okresie może prowadzić do insulinooporności i cukrzycy typu 2, zwiększając ryzyko chorób serca. Dodatkowo, hormon ten wpływa na metabolizm tłuszczów, podnosząc poziom cholesterolu, co sprzyja miażdżycy. Stany zapalne wywołane przewlekłym stresem mogą również uszkadzać naczynia krwionośne, przyczyniając się do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.
Układ kostno-mięśniowy
Kortyzol ma istotny wpływ na układ kostno-mięśniowy. Wysoki poziom kortyzolu hamuje działanie osteoblastów, komórek odpowiedzialnych za tworzenie kości, co prowadzi do zmniejszenia gęstości mineralnej kości i zwiększa ryzyko osteoporozy. Hormon ten zwiększa także aktywność osteoklastów, co przyczynia się do resorpcji kości i ich osłabienia.
Jeśli chodzi o mięśnie, kortyzol działa katabolicznie, rozkładając białka mięśniowe na aminokwasy. Przewlekle podwyższony poziom tego hormonu prowadzi do utraty masy mięśniowej i osłabienia mięśni, co może skutkować sarkopenią, zwłaszcza u osób starszych. Ponadto, kortyzol może opóźniać procesy regeneracyjne, co utrudnia gojenie się urazów i prowadzi do bólu mięśni i stawów.
Skóra
Kortyzol wpływa na skórę na wiele sposobów. Krótkotrwałe zwiększenie jego poziomu może poprawić reakcję skóry na stresory, jednak długotrwałe podwyższenie może prowadzić do problemów skórnych. Wysoki poziom kortyzolu zwiększa produkcję sebum, co prowadzi do zatkania porów i powstawania trądziku. Przewlekły stres może również nasilać stany zapalne skóry, takie jak egzema i łuszczyca.
Ponadto, kortyzol przyspiesza proces starzenia się skóry, degradując kolagen i zmniejszając jej elastyczność. Może również powodować suchość skóry, zmniejszając produkcję kwasu hialuronowego, co prowadzi do odwodnienia i podrażnień. Z tego względu, zarządzanie stresem jest kluczowe dla utrzymania zdrowej cery.
Układ nerwowy
Kortyzol wpływa również na układ nerwowy. W krótkim okresie może poprawić czujność i koncentrację, jednak długotrwałe podwyższenie poziomu tego hormonu ma negatywne skutki. Przewlekle wysoki poziom kortyzolu może prowadzić do zaburzeń pamięci i funkcji poznawczych, a także zaniku neuronów w hipokampie, co skutkuje problemami z pamięcią i uczeniem się.
Kortyzol ma także wpływ na nastrój. Przewlekły stres i podwyższony poziom kortyzolu są związane z zaburzeniami nastroju, takimi jak depresja i lęk. Hormon ten może również zaburzać rytm dobowy, prowadząc do problemów ze snem, co dodatkowo pogarsza kondycję psychiczną.
Odkrycie polskich naukowców…
Polscy naukowcy podjęli się także zbadania wpływu ćwiczeń fizycznych (wykonywanych na platformie wibracyjnej) na poziom kortyzolu. Badanie zostało przeprowadzone na grupie 50 kobiet, które zostały podzielone na 3 grupy – grupa eksperymentalna, aktywna grupa kontrolna, pasywna grupa kontrolna.
Średnia wieku grupach wynosiła odpowiednio: 21,65; 20,17 i 19,53 lat.
Badania były prowadzone przez 12 tygodni, a w trakcie ćwiczeń każda z badanych osób była pod ścisłym nadzorem instruktora. Instruktorzy pilnowali prawidłowej pozycji podczas ćwiczeń, aby nie dochodziło do nadmiernego przenoszenia wibracji na szyję i głowę. Miało to na celu wyeliminowanie skutków ubocznych, takich jak ból głowy, wzmożone napięcie mięśniowe lub inne niepokojące objawy wywołane treningiem wibracyjnym. Żadna z badanych kobiet w ciągu 12 tygodni badań nie zgłosiła ww. efektów ubocznych.
Z badań wynika, że ani pojedyncza sesja treningowa ani trzymiesięczne systematyczne treningi nie wpływają na podwyższenie poziomu kortyzolu u badanych kobiet. Taka forma treningu jest dobrze tolerowana i nie powoduje nadmiernego stresu, stąd może być dedykowana dla osób przewlekle zestresowanych, np. pracą zawodową.
Wiemy, że nasz organizm został stworzony do życia w ruchu – nie tylko po to, aby utrzymać układ mięśniowo-szkieletowy w dobrej formie. Ruch wpływa również na stan naszej psychiki. W trakcie ćwiczeń fizycznych dochodzi do wyrównania poziomu hormonów i dlatego właśnie ĆWICZENIA FIZYCZNE SĄ OBECNIE UZNAWANE ZA PROSTE I SKUTECZNE NARZĘDZIE DO ŁAGODZENIA STRESU PSYCHICZNEGO. Regularna aktywność fizyczna przeciwdziała skutkom nagłego oraz przewlekłego stresu, zapewnia lepszą tolerancję na stres i zmniejsza ryzyko chorób związanych z występowaniem przewlekłego stresu.
Podsumowanie
Kortyzol odgrywa kluczową rolę w reakcji na stres, wpływając na wiele aspektów funkcjonowania organizmu. Jego krótkoterminowe działanie jest korzystne, jednak przewlekle podwyższony poziom stężenia tego hormonu może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Negatywne skutki kortyzolu obejmują zaburzenia skórne, problemy sercowo-naczyniowe, osłabienie układu kostno-mięśniowego oraz zaburzenia funkcji poznawczych i nastroju. Zarządzanie stresem poprzez zdrowy styl życia, regularną aktywność fizyczną, techniki relaksacyjne i odpowiednią ilość snu jest kluczowe dla minimalizowania negatywnych skutków kortyzolu na organizm.
Źródło:
Piotrowska A, Gattner H, Adamiak J, Mętel S, Czerwińska-Ledwig O, Pilch W, Sadowska-Krępa E, Żychowska M, Uher I, Pałka T. Effect of Whole-Body Vibration on Serum Levels of Brain Derived Neurotrophic Factor and Cortisol in Young, Healthy Women. Int J Environ Res Public Health. 2022 Dec 1;19(23):16108. doi: 10.3390/ijerph192316108. PMID: 36498182; PMCID: PMC9736339. https://www.mdpi.com/1660-4601/19/23/16108